Heimir - 01.10.1910, Blaðsíða 13

HEIMIR
37
innar. ÞaS var skoSanafrelsiö, seni þeir vildn rySja braut í
heiminum, en skoðanafrelsi þýöir traust á mannlega skynsemi
og möguleika hennar til aö ráöa fram úr lífsgátunum og finna
sannleikann. Þetta var efalaust hugsjónin, sem menn þessir
lögðu vinsældir og metorð, já, lífiö sjálft í sölurnar fyrir. Máske
helir hún ekki æfinlega veriö eins skýr og glögg hjá þeim og hún
er nú eftir aö hafa þroskast í gegnum aldirnar, en alt um þaö
var hún þeirra hugsjón og hún ber fagran vott um trú þeirra á
manneðliö, þegar allur heimurinn leitaöi aö valdi, sem hægt
væri aö kúga þetta manneðli undir meö öllum sínum framsókn-
arþiám og sjálfstæöistilhneigingum.
Hvaöa tímabil, sem vér tökum úr sögu únítarísku hreyfing-
arinnar veröur þetta eitt af eftirtektarveröustu einkennunum.
A Englandi ryður hreyfingin sér til rúms á móti valdi ríkis-
kyrkjunnar, sem reyndi eins lengi og unt var aö koma í veg fyrir
aö aðrar skoöanir en sínar væru iluttar opinberlega. Aðrar
trúarbragöalegar hreyfingar á Englandi gerðu hiö sama, en þær
skorti þaö frjálslyndi, sem þoldi ekki, eigi aöeins bönd þau, sem
ríkiskyrkjan lagöi á hugsanir manna, heldur einnig þau sem
fastheldni viö úreltar kenningar og þröngur hugsunarháttur í
trúarefnum höföu í för rneð sér.
I Bandaríkjunum voru kringumstæöurnar alt ööru vísi. Þar
var ekki um neina ríkiskyrkju aö ræöa, er bannaöi mönnum að
hafa aörar skoöanir en þær, sem hún kendi. Hinir fyrstu íbúar
landsins höföu einmitt flúiö undan þess háttar ofríki og lýöstjórn-
arandinn, sem altaf haföi lifaö frá því landiö bygöist og að
síöustu brotist út í sigursælli baráttu fyrir sjálfræöi, þoldi ekkert
ytra vald í trúmálunum. Samt var þaö þar sem aö únítaríska
hreyfingin átti fyrir hönduin aö festa jafnvel dýpri rætur en
á nokkrum öörum staö. Hvernig gat þaö átt sér stað, þar
sem frelsi þaö er hreyflngin haföi haft aö aðal markmiöi sínu
var þar aö finna í fyllra mæli en í nokkru ööru landi ? Hér
komuin viö aö einu þýðingarinesta atriöinu í sambandi við sögu
únítarísku hreyfingarinnar frá guöfræöislegu sjónarmiði skoöað.
Guðfræöi kongregazional kyrkjunnar í Ný-Englands fylkjun-
um var kalvínsk guöfræði. Samkvæmt henni átti manneöliö að