Nýjar kvöldvökur - 01.11.1913, Blaðsíða 12

252
NYJAR KV0LDVÖKUR
Undramálmurinn Radíum
Og
geislamagn.
Eftir Steingr. lœknir Matthíasson.
(Framh.)
Lœknandi áhrif radíums.
\ útlöndum eru menn nú farnir að búa
til emanatíónsvatn þ. e. vatn sem hefur orð-
ið fyrir áhrifums radíums, og er farið að reyna
það, sem læknisiyf í ýmsum sjúkdómum. Pað
er látið mjög vel af því við gigt og ýmsum
blóðsjúkdómum, en ennþá er of snenit að
syngja því Iof og prís. Með radíumsöltum
(sem hafa sömu áhrif og radíum sjálft, en eru
ódýrari og auðfengnari) hefur tekizt að eyða
krabbameini og öðrum slæmum meinsemdum
á mönnum og dýrum. Víðsvegar um lönd er
verið að gjöra tdraunir í þessa átt. í Danmörku
hefur t. d. verið leitað samskota og söfnuðust
saman hérumbil 100,000 kr. til að kaupa fyrir
,radíumsölt og er nú verið að reyna þau á
Ríkisspítalanum í Höfn. Allar þessar lækninga-
tilraunir virðast lofa miklu í framtíðinni, en
ekki er útséð um [að hve miklu gagni þær
muni koma.
Emanatiónin er hverful. Ef vér höfum
loft eða vökva þrunginn af radíumemanatíón í
þéttluktu gleríláti, þá hverfa radíumáhrifin í
vissu hlutfalli, þannig að þau minka um helm-
ing á fjórum dögum. Hvarfið sýnist eigi vera
háð ytri áhrifum inilli hitastiganna -r- 180°
og + 450°.
Nú getur ekkert efni orðið að engu og
úr því útstreymið virðist hverfa, þá hlýtur það
að vera ennþá til í einni eða annari mynd.
Menn hafa reynt að rekja sporin og hefur það
leitt til stórmerkilegrar uppgötvunar, sem menn
geta skilið af því, sem hér fer á eftir:
Ef vér skoðum nýtt útstreymi í spektró-
skópi (litbandasjá) þá sést í fyrstu kvikul mynd
af|síhvatflandi litböndum, sem sýnast koma eða
hverfa, þangað til að ljómandi gult litband
birtist eftir nokkra daga, sem helzt óbreytt um
stund, en breytist síðan smámsaman í einkenni-
leg litbönd, sem samsvara frumefninu helíum
sem áður er getið. En með þessu hafa í fyrsta
skifti komið fram örœkar sannanir fyrir því
að eitt frumefni getur breyzi i annað.
Nú skilst það fyrst, sem áður var hulið,
hvernig á því stóð að Ramsay prófessor fann
helíum innanum úranmálma meðan radíum var
óþekt. Því víkur þannig við, að helíum mynd-
ast úr radíum gegnum útstreymi þess.
Úr því að vér finnum helíum í sólinni,
verðum vér að teljá sennilegt að þá sé radí-
um þar líka, og má hugsa sér að hitamagn
sólarinnar sé meðfram því að þakka. Vér get-
um sem sé aðeins séð efnin í hinu lýsandi
gufuhvolfi sólarinnar með spektróskópinu, en
ekki efni þau, sem eru í sjálfri sólinni.
Radíum sendir stöðugt frá sér feiknaafl
i ýmsum myndum. Frá því greinast stöðugt
smápartar og það sendir frá sér Ijós, hita og
rafmagn í sífellu. Pað hefur verið reynt að
reikna það aflmagn, sem eitt gramm af radíum
framleiðir, og telst það í svo mörgum hestöfl-
um að hugann sundlar. Öll þessi framleiðsla
skeður án þess að unt hafi verið að upp-
götva nokkra þurð á þeim fáu millígrömmum
eða sentígrömmum, sem menn hafa haft til
meðferðar allan þann tíma, sem radíum hefur
verið athugað. Pað er þó vitanlegt, að hvert
radíumatóm hlýtur að eyðast og hverfa að
lokum, við þær byltingar, sem í því verða.
Pað liðast smátt og smátt í sundur og verður
meðal annars að helíum og er því hægt að
reikna út rýrnun þess og hve mikið eyðist af
því á vissum tímum. Ýmsir nafnkunnir eðlis-
fræðingar hafa reiknað þetta út og hafa þeir
komist að sömu niðurstöðu, sem sé þeirri, að
1 gramm af radíuin rýrni um hehning á 1700
árum. Eftir nokkur þúsund ár, mun eftir þessu
alt radium, sem nú er á jörðinni, hverfa. Pessu
undraefni er þá að líkindum, eins og dýrum
og jurtum, skapaður ákveðinn áldur. En þá
rís ný spurning: Hvernig má það ske, að
nokkuð er til af radíum ennþá á jörðinni, sem
þó er orðin æðigömul?