Nýjar kvöldvökur - 01.11.1913, Blaðsíða 13

UNDRAMALMURINN RADIUM.
253
Sundrun frumefna og breytingar úr einu
i annað.
Það hefur verið þungráðin gáta fyrir vís-
mdin hvernig stendur á hinu feiknamikla afli,
sem streymir út frá radíum. Það sýnist nú
fyllilega sannað, að radíum fái eigi neinn kraft
frá geislum annarsstaðar frá, til þess að senda
út sína mörgu hita- og Ijós-geisla, því kraftur
þess minkar eigi þó það sé geymt í dimmri
námugryfju, 800 metra niðrí jörðinni, og held-
ur ekki, þó það sé geymt inní stórum blý-
hnullung, sem ætla má að haldi öllum geisl-
um loftsins burtu. Vísindamennirnir eru þ.ví
farnir að aðhyllast þá skoðun, að krafturinn
þurfi eigi ætíð að koma utanfrá, heldur sé hann
fólginn í sjálfu radíumatóminu, og að öll hin
einkennilegu fyrirbrigði, sem geislandi efni
bera með sér, séu eingöngu af því 'sprottin,
að atóm þeirra séu að leysast í sundur.
Til þess að menn skilji þessa kenningu,
sem Englendingurinn Rutherford hefur framsett,
verðum vér að skýra frá þeirri niðurstöðu, sem
uýjustu rannsóknir hafa Ieitt í ljós, og er sú,
að hugtakið atóm eins og vér hingaðtil höfum
skilið það, verður að breytast. Rað sem vér
höllum atóm, getur eigi lengur skoðazt sem
'ustu hlutar efnisins, heldur verðum vér að
hugsa oss atómin sem æðri og samsettari efnis-
eindir. Frumefnin verða eigi lengur skoðuð
eins og þau vœru óumbreytanleg og ólík hvert
öðru.
Þessi kenning grundvallast á kenningu
nútíðarvísindanna um elektrónur (rafmagnseind-
ir). Paö sýnist svo, sem elektrónurnar brúi það
ðjúp, sem hingað til hefur verið staðfest milli
efnis og kraftar. Eðlisfræðingar skoða nú alt
rafmagn eins og efni, samsett af óendanlega
smáum pörtum »rafmagnsfrumögnum«, sem
hallast elektrónur, og skoðast, sem hinir allra
minstu frumpartar, hlaðnir rafmagni. Samkvæmt
elektrónakenningunni er r.ú hvert efnisatóm
samsett af mýmörgum positívum og negatív-
Um elektrónum, sem eru á hraðri ferð, en
haldast í jafnvægi með áhrifum þeirra hver á
aðra. Mismunur atómanna er kominn undir
hinni mismunandi niðurröðun elektrónanna, en
þyngd atómanna er aptur kominn undir fjölda
elektrónanna. Retta leiðir oss aftur til þeirrar
ályktunar, að munurinn á atómunum sé fólg-
inn í stærð þeirra 'og byggingarfyrirkomulagi,
en ekki kominn undir byggingarefninu. Vísind-
in eru með öðrum orðum að komast að
þeirri niðurstöðu, að skoðanir þeirra heimspek-
inga, sem hafa haldið fram hugmyndinni um
frumskapnað (Urmaterie) sé sönn og að það
sem vér köllum frumefni, séu aðeins mismun-
andi myndir og afbrigði sama upprunalegs
efnis.
Vér verðum því nú að álíta að öll atóm
séu í rauninni margbrotnar byggingar; einsog
hver steinbygging krefur mikla vinnu og kraft-
eyðslu, eins hljóti að hafa þurft ákaflega mikla
krafta til að skeyta saman atómin, þegar frum-
efnin urðu tii. En sérstaklega má gjöra ráð
fyrir, að mikinn kraft hafi þurft til að setja
saman margbrotnustu atómin, eins og þau
sem koma fyrir í þyngstu frumefnunum: úran,
thor og radíum.
Hin ytri skilyrði hafa breytst síðan frum-
efnin urðu til, og þessvegna veitir nú ein-
mitt örðugast fyrir þau atómin, sém marg-
brotnust eru, að halda sér í jafnvægi, svo að
þeim er gjarnast að leysast sundur í sína upp-
runalegu parta. Við þessa sundurleysingu losna
nú aftur úr læðingi þau feiknaöfl, sem bund-
in urðu við sköpun atómanna og verða nú
að frjálsum kröftum, sem birtast eins og Ijós,
hiti og rafmagn. Hér mætir oss í nýrri mynd
lögmálið um viðhald aflsins.
Eins og hinir stærstu himinlíkamir eftir
kenninguKants og Laplace hafaí fyrndinni losað
frá sér utanverða hnatthluta, sem nú ganga
eftir brautum eins og sjálfstæðir hnettir, eins
mætti nú búast við, að það væru einkum
stærstu atómin, sem hættast væri við hruni og
sundrun. Retta stendur nú líka heiina, því það
eru einmitt þyngstu málmarnir (úran, thor og
radíum), sem vér verðum varir við að tvístrist
og uppleysist um leið og þeir senda frá sér