Nýjar kvöldvökur - 01.11.1913, Side 23

BÓKMENTIR.
263
Bókmentir.
Nú er ut kominn síðari hluti sagna Jóns
Trausta frá Skaftáreldi og heitir sú bók Sigur
lifsins. Hún er viðlíka mikil að fyrirferð og
hið fyrra bindið, en alls ólíkt því að efni.
Fyrra bindið hafði til meðferðar þenna hrilca-
•ega viðburð, er líklega hefur óttalegastur ver-
ið og afleiðingaríkastur á landi hér síðan svarta-
dauða. Tók hann þar með skáldatökum á hin-
um geigvænlegu firnum, er eldurinn flóði yfir
héraðið, og náði hann þar hæstu tökunum og
dýpstu tónunum í eldmessulýsingu sinni, enda
mun hann þar hafa komizt hæzt að list sinni.
En margar misfellur voru á bókinni sem lista-
verki í heild sinni, lýsingarnar á eldflóðinu og
hrauninu ofmargar og oflíkar hver annari, að-
eins með öðrum orðum, og sumstaðar aðeins
saga, sem veik alveg frá öllu skáldlegu sniði
að öðru en því að þar var tylt á skáldlegum
sh'l. Og æfintýri það, sem vafið var inn í sög-
una var ekki svo gott sem skyldi; sagan og
æfintýrið fórust ofmikið hjá — það var oflaust
samband þeirra í milli til þess að það yrði
nokkur heild úr því. Og mörgu var þar kom-
ið að, sem betur hefði verið óritað, af því að
Það kom efninu ekkert við og hafði engin á-
hnf, sem ekki var hægt að komast hjá, t. d.
henni Guðfinnu, sem hvorki er ímynd eldsins
né sönn eftirmynd forneskjunnar, heldur aðeins
~~ eg veit ekki hvað — að minsta kosti blettur
á bókinni. F*að er það vægasta sem um það
kvendi verður sagt, Og hætt er við því, ef
krufin væri til mergjar forneskja Ólafs og bor-
in saman við foneskju þá, er þá var tíð, stand-
’st það ekki alt; en það skiftir nú ekki miklu.
Fyrri hluti bókarinnar skilur við alt í kalda-
k°li. Og í kaldakol fara og vonir Vigfúsar.
f*að er hið eina, sem fer saman af umbrotum
náttúrunnar og umbrotum hjartnanna. Séra Jón
Steingrímsson hefur birzt sem guðs og trúar-
>nnar hetja og bjargvættur manna í bágindun-
Um bæði til sálar og líkama, þrátt fyrir bann-
setta »hárkolluna« úr Leysingu. Síðara bindið
beldur að nokkru efninu áfram, enda þótt nær-
felt engar af persónum fyrri sögunnar komi
þar fyrir, nema séra Jón Steingrímsson. Sagan
heitir Sigur lifsins, og á að sýna livernig alt
rétti við aftur eftir allar hörmungarnar sem á
undan voru gengnar. Bókin byrjar mjög vel,
lýsir ástandinu vorið eftir og ferð séra Jóns
Steingrímssonar til þess að sækja slyrktarfé til
stiftamtmanns. Ressi kafli bókarinnar er ágæt-
lega saminn, og virðist lýsa mjög rétt og vel
hag manna, eins og við var að búast að hann
væri eftir harðindin. En svo dottar sagan furð-
anlega úr þvi að mestu til enda; það verður
séra Jón Steingrímsson einn, sem er höfuð-
persónan, æfisaga hans í 3—4 ár sem þar er
sögð, og skjótast aðeins inn í hana einstakir
smákaflar, sem dálítið líf er í, einkum þar sem
Gísli á Geirlandi kemst að, og enda koman
að Setbergi. En mestöll bókin er samhengis-
litlir kaflar, sem hanga saman á séra Jóni Stein-
grímssyni og 'kvonbænabasli hans. Höf. hefur
látið um of leiðast af öllu voli og barlómi
séra Jóns í síðari hluta æfisögu hans, og kom-
ist inn á þá óheillagötu að gera séra Jón á
endanum að lítilmenni — hann minkar altaf að
sama skapi sem líður á söguna. Þetta gerir
það, að sagan verður alls ekki sigur lífsins,
heldur sigur eymdarinnar og vesaldarinnar.
Hvað heilsulítill sem séra Jón kann að hafa
verið, og hvað sem honum kann að hafa bráð-
legið á að gifta sig til þess að losast við ilt
umtal og fá sér hjúkrunarkonu, og hvað óviss
sem hann kann að hafa verið f því, hverja
hann vildi — þá mátti ekki setja það svona
fram. Dauðveikur maður, sem liggur i rúminu
annan sprettinn og veit að hann er ólæknandi,
verður hlægilegur, þegar hann er á milli f
sífeldu kvonbænabrutli, kominn um sextugt,
og hugsar um bráðungar stúlkur. En hlægi-
legur má séra Jón með engu móti verða. Hann
er svo giæsileg guðs og manna hetja í eldin-
um, að vér dáum hann þar. Og han á það
skilið—bæði eins og hann var og eins og
höf. setur hann þar fram. Hann verður að
vera sama hetjan áfram, hafa sömu yfirburðina,
þótt veikur kynni að vera. Gísli á Geirlandi