Nýjar kvöldvökur - 01.04.1938, Síða 47

BÓKMENNTIR
93
um „Skiptapann á Hjallasandi“ kemur og
greinilega fram sá þáttur í dulvísi íslend-
inga, sem einna sízt verða brigður á bom-
ar, draumspeki og fyrirboðasýnir. Dæmi
þeirra hluta eru kunn í íslenzkum fræð-
um frá öndverðu, og flytur þessi saga
ekki ómerkastar heimildir í því efni.
Merkar sögur og fullar af kyngikrafti
og forneskju og frábærlega vel sagðar
eru „Vélstjórinn frá Aberdeen“ í 2. h. og
„Bæjadraugurinn11 í 4. h. Fáir munu lesa
þær án þess þeim renni kalt vatn milli
skinns og hörunds, og svo er atburðunum
lýst, að þeir gleymast eigi fljótt þeim, er '
lesa, annars væri Bæjadraugurinn efni í
sérstaka ritgerð.
Ymsar fleiri sögur væri vert að nefna,
■en þetta er þegar orðið lengra mál en ég
ætlaðist til í fyrstu. Ég vil að endingu
geta þess um Gráskinnu sem heild, að hún
er eitt hið eigulegasta íslenzkra þjóð-
sagnasafna, fjölbreytt að efni og frásögn,
er þar leikið á alla strengi, frá græsku-
lausu gamni til kuldahrolls og skelfingar
við ókennd dularöfl. Frágangur er hinn
snotrasti. Sigurður Nordal getur þess i
niðurlagi formálans, að „enn hafi þeir fé-
lagar margar ágætar, óprentaðar sögur,
undir höndum“. Margir munu óska þess,
að þær sögur birtist áður en langur tími
líður. Er vonandi að Gráskinna hafi þeg-
ar aflað sér þeirra vinsælda, að framhald
hennar megi birtast á næstu árum. Það
væri áreiðanlega fagnaðarefni öllum unn-
endum íslenzkra þjóðsagna.
Akureyri 18. april 1938.
Steindór Steindórsson frá Hlöðum.
Frá Vestur-íslendingum.
Það er allt of sjaldan, sem vér íslend-
ingar hér heima gefum gaum að bók-
menntum landa vorra fvrir vestan haf,
°g ætla ég að sumum sé það ekki fylli-
lega ljóst, hversu mikinn og góðan skerf
þeir hafa lagt til íslenzkra bókmennta yf-
irleitt, eins örðug skilyrði eins og þeir
eiga þó við að stríða að þessu leyti. Því
það, að koma með tvær hendur tómar að
lítt numdu landi og verða þar.að heyja
hina hörðu baráttu frumbýlingsins fyr ir
brýnustu nauðsynjum lífsins gefur fáar
tómstundir til andlegrar iðju. Og þegar
þar við bætist, að áhrif erlendrar og
framandi menningar streyma yfir inn-
flytjandann úr öllum áttum, þá er hætt
við, að allt hið nýja taki hugann eigi að-
eins fanginn heldur drepi honum einnig
á dreif, svo að sjaldnar verði gripið til
bleksins og pennans, en í fásinninu heima,
þar sem þjóðin hefir setið í þúsund ár
yfir litlu öðru en æfintýra-höllum drauma
sinna.
En samt sem áður hefir reynslan orðið
sú, að þegar gáfuð þjóð ílyzt í nýtt um-
hverfi, þá þverr siður en ekki hið and-
lega atgervi fremur en önnur atorka og
framkvæmdaþrek, heldur blómgast þetta
og ber nýja ávexti, líkt og þegar kraft-
mikil jurt er flutt að vatnslindum. Þann-
ig reyndist þetta á vorleysingatímum vík-
ingaaldarinnar, þegar forfeður vorir flutt-
ust hingað norður og þannig hefir það
reynzt, er íslendingar fluttust héðan að
heiman inn á víðerni Vesturálfu. Penninn
hefir verið landanum þar hendi fylginn
engu síður en plógurinn og rekan, og má
það teljast undur hversu miklu þeir hafa
afkastað að þessu leyti hinn síðasta
mannsaldur, sem þeir hafa dvalið vestra.
Þeim, sem kynnu að vilja kynna sér
þetta nánar, má benda á ágæta ritgerð:
„Bókmenntaiðja íslendinga í Vesturheimi“
eftir prófessor Richard Beck, sem birtist
í Eimreiðinni, jan—marz 1928, sömuleið-
is ritgerð dr. Rögnvalds Péturssonar um
„Þjóðræknissamtök íslendinga í Vestur-
heimi“ í tímariti Þjóðræknisfélagsins og
loks bók Þorsteins Þ. Þorsteinssonar: