Nýjar kvöldvökur - 01.12.1958, Page 21

N. Kv.
KÆRLEIKUR, LÍF OG STARF
3
laka þær að einhverju leyti til greina, en
þjarka um þær með hörku á ekki að eiga
sér stað. Á sviði trúmálanna eiga orð Þor-
steins einkum við:
„Það verður í bók þess svo varlega að skrifa,
sem veikur er fæddur og skammt á að lifa.“
Aldirnar, kynslóðirnar hafa átt sína sjá-
endur, sína spámenn, bæði eldri og yngri
kynslóðir. Þröngsýnin er alltaf glapráð, hún
leitast við að slíta trúna úr tengslum við
breytnina, starfið, gróðurinn, vöxtinn, fram-
þróunina sjálfa. Formælendur fræðimennsk-
unnar, sem þóttust hafa allan sannleikann í
höndunum, stjökuðu við ljóðskáldunum,
sem studdu kristindóminn af djörfung og
frjálsmannlegri yfirsýn og höfðu sín himn-
esku sambönd. Rétttrúnaðarmenn guðfræð-
innar sáu og sjá sjáendur og spámenn í fjar-
lægri fortíð, en helzt enga í samtíðinni.
íslenzk þjóðskáld 19. og 20. aldar voru
óneitanlega sjáendur og í raun og veru spá-
menn sinnar tíðar og þjóðar. Mætti þar fyrst
til nefna: Bjarjra, Jónas, Matthías, Einar og
Davíð. Fegurðin í trú og lífsskoðun ís-
lenzkra þjóðskálda er eldstólpi, sem lýsa
mun á himni íslenzkra bókmennta um aldir
fram. Með allri virðingu fyrir spámönnum
ísraels kýs ég heldur að halla höfði mínu
að brjósti þjóðskáldanna okkar til þess að
finna sál minni svölun og styrk. Hvergi í
allri veröldinni er víðsýni og framsýni jafn-
lífsnauðsynleg sem á sviði trúar og trúar-
bragða. Hvergi hefur skammsýni gert alvar-
legra ógagn en þar. Fleiri þjóðskáldin okk-
ar bera með réttun öfnin sjáendur og spá-
menn, en þau er ég nefndi hér að framan,svo
sem Stefán, Þorsteinn, Guðmundur á Sandi
og ýms hin yngri skáld. Þorsteinn var illa
séður af kirkjunni lengi vel og hefur m'áske
seint eða aldrei þekkt af eigin reynd, það
sem hún átti bezt. Samt trúði hann á göfgan
guð, því hann trúði á sannleikann. Þá trú
sína túlkaði hann meðal annars á þessa leið:
„Ef þig langar leyndardóma lífsins aff sjá,
og biður um þess barnagull og byrjar á Á
og lest þar ekkert öfugt gegnum annarra gler,
þá skal ég syngja sönginn minn og sitja hjá þér.“
Sannleikurinn var hinn mikli leyndar-
dómur. Hann var hugsjón skáldsins og tak-
mark, leitin að honum og fundur hans
var honum fyrir öllu. Frelsinu og víðsýn-
inu varð hann að ráða sjálfur, þau voru segl-
in, sem báru bátinn hans hratt og djarflega
um kröppu sundin, út á meginhafið breiða.
Davíð skáld frá Fagraskógi tekur í sama
streng, en þó nokkuð með öðrum hætti.
Hann kveður:
„Yfir fljót
getur einhuga þjóð
reist öfluga brú.
En enginn skyldi
í auðmýkt trúa
annarra trú.
Minnstu þess
að mannheim hyggja
menn eins og þú.“
Það þarf sjaldan að segja skáldum til
vegar í trúmálunum. Þau þurfa ekki á trú-
boðum að halda. Ef þau þyrftu þess, væru
þau ekki skáld. Aldirnar hafa sín einkenni,
hvert tímabil sínar venjur, tízku og kredd-
ur. Hver kynslóð sinn sérkennilega klæðn-
að, bæði hversdagsklæði og skartklæði.
Bæði skáldin, Þorsteinn og Davíð, bregðast
drengilega við ládeyðu og loðmollu trúar-
lífsvenjunnar — hvor á sínum stað og
tíma. I skuggsjá þessara smákvæða — eða
í baksýn þeirra, sjáum við stjörnur nætur-
innar hverfa í bjarma dagsins. Báðir benda
þeir í þessum Ijóðum sínum á töfrabrot
sannleikans í djúpi einfaldleikans. Guð og
menn og allt er orðið breytt. Hefðu þessir