Sjómannadagsblaðið - 12.06.1960, Blaðsíða 62

legan og óskeikulan gang með þess-
um háa þrýstingi, eins og nú hefur
tekizt að ná í hæggengu vélunum.
Þessum hraðgengu fjórgengis-
hreyflum fylgja þó þeir vankantar,
að ekki er talið leyfilegt að nota þá
þar sem mikillar orku er þörf. Hinn
mikli snúningshraði er hæpinn í
skipavélum, því að hann útheimtir
stór og kostnaðarsöm gangskiptihjól
vegna skrúfunnar. Hann er aftur á
móti gagnlegur í landvélum og þá
einkum í orkuverum. Þá er á það að
líta, að hæggengu vélamar með stóru
strokkana geta notað lítt hreinsaðar
og ódýrar olíur, en þær léttu og hrað-
gengu verða að hafa stórum dýrara
eldsneyti og smurolíur.
Léttu og hraðgengu vélarnar hafa
tekið miklum umbótum hin síðari ár,
bæði um gangöryggi, orkunýtingu
og afköst. I járnbrautarvögnum hafa
þær staðið sig með ágætum. En þeim
háir það, að geta ekki notað þungar
olíutegundir, og er ekki sennilegt, að
á því verði breyting í náinni framtíð.
Þess vegna verður það hinn stóri
tvígengishreyfill, er nú hefur náð
900 mm strokkvídd (hámark), sem
verður mest notaður í skipaflotanum
í nánustu framtíð.
Þegar lengra líður fram, verður
aðstaðan hins vegar allt önnur, þeg-
ar búið er að endurbæta hið fljót-
andi eldsneyti, en líkur eru til, að
svo verði gert. Það er athyglisvert,
að á sviði kola- og vatnsefnisrann-
sókna hefur orðið stór bylting hin
síðari árin. Snertir þetta hina tækni-
legu þróun vélanna og notkun þeirra,
t. d. að því er snertir efnablöndur í
smurolíur. Búast má við ennþá víð-
tækari byltingu á þessu sviði, þegar
tekizt hefur með nýjum hreinsunar-
aðferðum að greina hráolíuna í al-
gerlega hrein efni, benzín, gasolíur
o. fl., en það hefur einstöku fyrir-
tækjum þegar tekizt.
Enn er eitt atriði, sem getur kom-
ið því til leiðar, að þungt eldsneyti
hverfi af markaðnum, er það kjarn-
orku-efnafræðin. Likur eru til, að
með hennar aðstoð verði hægt að
framleiða fljótandi eldsneyti í svo
stórum stíl, að það útrými náttúr-
legum olíum, þ. e. jarðolíum. Hinar
nýju gerviolíur, sem framleiddar
verða með hliðsjón af aukinni hita-
nýtingu hreyf lanna, verða hugsanlega
46 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
þungar á metunum við þróun diesel-
hreyfilsins og örlög hans á komandi
tímum. Það er alls ekki útilokað, að
hinar nýju eldsneytisolíur — og þá
líka smurolíutegundir — gjörbreyti
þróun þeirra. Að bæði blöndungs-
og dieselhreyflar renni saman í eina
gerð véla — merki sjást þegar í þá
átt, — og að þungum og hæggengum
vélum verði ofaukið.
Komi ekki óvæntur keppandi fram
á sjónarsviðið, sem skýtur dieselvél-
inni aftur fyrir sig, einkum í öryggi
og sparneytni, — en þar er gashverf-
illinn á næsta leiti, — er hugsanlegt,
að dieselvélin breytist, einnig skipa-
vélar, í hraðgengar og mjög léttar
vélar, með miklum afköstum — 8—
10.000 H. O.
Þá er einnig hugsanlegt, að diesel-
vélin breytist að gerðinni til, á svip-
aðan hátt og bulluvélarnar í flug-
vélunum. Lóðréttar og V-laga vélar
verða leystar af hólmi, en í þeirra
stað koma aðrar mun styttri og sam-
anþjappaðri og stjörnulaga. Að því
er starfsganginn snertir, eru allar
líkur til að tvígengis- og fjórgengis-
vélar starfi áfram hlið við hlið.
Sennilega verður yfirhleðslan í vél-
unum mikið hækkuð — ef til vill í
3—4 kg á fercentimeter, og styrk-
leiki vélar og blásara aukinn að sama
skapi, og kröftugri kæling á strokk-
um komið í verk, auk endurbóta á
eldsneyti og smurolíum.
Með því að tengja saman tvær eða
fleiri slíkar vélar, fást vélasamstæð-
ur, allt að 30,000—40,000 hestöfl, sem
eru mjög fyrirferðarlitlar og léttar.
Frá 50 kg á hestafl, sem nú er al-
gengt, mætti komast niður í 4—5 kg,
að meðttöldum hjálparvélum. Sé
hver slík vélasamstæða tengd skips-
skrúfu, fæst orka til framdráttar eigi
minni en strokkstærstu dieselhreyfl-
ar eða eimhverflar gefa nú, en bæði
þungi og fyrirferð minnka stórlega.
Verði hægt að leysa eldsneytis-
vandamálið, mætti nota þessar véla-
samstæður til þess að knýja stór
skip, og mundi það valda byltingu í
skipasmíðum. Einkum kæmi þetta
til ávinnings í farþegaskipum. Þá
yrði þess ekki þörf að rjúfa milli-
þilförin vegna hins geysistóra véla-
rúrns, gangpalla og reykháfa. (Reyk-
háfar mundu hverfa, því útblástur
yrði neðansjávar). Utlit skipanna
mundi gjörbreytast og notagildi
þeirra aukast. Vér getum ekki séð,
að slíkum ávinningi verði náð með
nokkurri annarri vélategund en
dieselvélinni, sem með því færir enn
nýja sönnun fyrir ótæmandi lífsorku
sinni, en um hana vitnar einnig öll
hennar þróunarsaga, eins og kunn-
ugt er.
Eins og áður var áminnzt, held ég,
að vér þurfum ekki að hafa áhyggj-
ur af framtíðinni. Vandamál hennar
leysa afkomendur vorir. Það er hins
vegar skylda vor að undirbúa jarð-
veginn fyrir þá með því að hlúa að
framförum á tæknisviðinu.
Hallgr. Jénsson.
Ekki chance.
A stóran spítala heimsótti hann vin
sinn, sem hafði lent í vondu bílslysi, —
og utan við herbergisdyrnar mætti hann
ljómandi fallegri hjúkrunarkonu ,sem kom
hlæjandi út úr stofunni.
— Segið mér, sagði hann ákafur, —
hefur vinur minn chance?
— Hreint ekki. Hann er ekki mín týpa.
Góður árangur.
Kvöld eitt stanzaði lögregluþjónn mann
einn á Lækjartorgi, sem með hávaða og
látum sló saman tveimur potthlemmum.
— Þetta megið éþr ekki, sagði lögreglu-
þjónninn.
— Hvers vegna ekki?
— Af því að þér gerið yður sekan um
óspektir á götunni.
— Nei, herra lögregluþjónn, ég er að
reka hundana burtu.
— Já — en hér eru engir hundar.
— Nei, þarna getið þér sjálfir séð.
Það var algengast fyrr á tímum, að borg-
ir og bæir uxu upp smám saman „af sjálfu
sér“, en voru ekki skipulagðir og teiknaðir
fyrirfram. Sumir segja, að Alexander mikli
hafi verið sá fyrsti, sem gerði uppdrátt að
fyrirhugaðri borg. Það var þegar hann lét
reisa Alexandríu. Þá á hann að hafa stráð
hveiti á gólfið í tjaldi sínu, teiknað borg-
ina í aðaldráttum og látið byggingameist-
ara sína horfa á.