Sjómannadagsblaðið - 12.06.1960, Blaðsíða 48

Vz af öllu yfirborSi jarðarinnar. At-
lantshafið og Indlandshaf (sem er
aðeins minna), þekja samanlagt um
annan % hluta.
En þó að útbreiðsla hafsins sé svo
mikil, er dýpt þess tiltölulega við
ummál og þykkt jarðkúlunnar mjög
lítil. Því dýpt hafsins og hæstu tind-
ar á yfirborði jarðar eru eins og
smáójöfnur á yfirborðinu, sem við
myndum varla geta greint á venju-
legum skóla-globus, ef allt væri sett
með réttum hlutföllum.
Um milljónir ára hafa frost, regn
og stormar herjað á þurrlendinu.
Arstraumar og sog hafsins hafa bor-
ið það, sem brotnað hefur, út í sjó-
inn með straumrennsli sínu, og þar
leggst það fyrir eins og forklæði og
umvefur löndin. Þetta forklæði nefn-
um við landgrunn, og víðast hvar er
það nokkuð jafnhallandi út í hafið,
þangað til það nær um 200 metra
dýpi undir yfirborði. Þó eru nokkur
tilfelli fyrir því, að landgrunnið nái
hundruð kílómetra út í hafið, eins
og t. d. Hudson-flói, umhverfis Ný-
fundnaland, x Austursjónum, í Norð-
ui’sjónum, umhverfis Danmörku og
Stóra-Bretland.
En utan við landgrunnið kemur
venjulega brattur veggur niður í
dýpið, sem nefndur er hafsbotn. Svo
langt út nær niðurbrot þurrlendisins
Geimfarar, sem nálguðust jörðina utan frá
myndu alls staðar, hvar sem þeir kæmu að
jörðinni, sjá miklu meira af vatni heldur
en landi.
aldrei. En í þess stað er botninn þar
þakinn þeiri'i ,,leðju“, sem er rotnun
þeirra jurta og smádýra, er lifa í
hafinu, og þakið beinagrindum
stærri dýra, er synda um höfin til
æviloka sinna.
Heildarvatnsmagnið í höfunum
eru 1400 milljónir kubikkílómetrar.
En það þýðir, að rúmtak þess er 14
sinnum meira heldur en allt þurr-
lendi jarðarinnar. Ef yfirborð jarð-
arinnar væri allt sléttað, myndi dýpi
hafsins umhverfis hana vera ca. 3
kílómetrar.
Þetta mikla vatnsmagn er alltaf á
stöðugri hreyfingu. Hinn sýnilegi
hluti, bylgjurnar og straumarnir, er
hafa mesta þýðingu fyrir manninn,
orsakast hvoru tveggja af völdum
vindanna. Hver einstakur dropi
bylgjunnar hreyfist meira upp á við
heldur en áfram. Þegar vindurinn
blæs í sömu átt og yfirborðsstraum-
ur, hreyfist hafflöturinn gegn bylgj-
unni.
Þegar vindurinn berst yfir sléttan
hafflöt, byrja bylgjur að myndast og
vaxa fljótt undir þrýstingi stormsins.
í Atlantshafi geta þær orðið allt að
17 metra háar, og stærstu storm-
bylgjur geta orðið allt að 400—500
metra langar milli bylgjutoppa. Sú
32 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ