Sjómannadagsblaðið - 12.06.1960, Blaðsíða 44

Spilmaðurinn setur hönd undir
kinn og bíður.
Þegar hann er búinn að bíða svo-
litla stund, kallar hann til mann-
anna á uppfyllingunni:
„Samtaka nú! Einn, tveir þrír!“
En ekkert gengur.
„Reynið að teyma hana inn um
leið“ kallar einn þeirra sem ýta á
Skjöldu.
Tveir menn sem virðast ekki
komnir hingað niðreftir til annars en
horfa á skipið fara, taka múlbandið
á Skjöldu gegnum grindurnar að
framan og fara að toga í.
Skjalda verður nú sem sé að berj-
ast á tvennum vígstöðvum. Enda
gerir hún sér ljóst að þetta er tapað
stríð; viðnámið slaknar úr vöðvum
hennar og hún stígur inn í kassann.
Einn mannanna tekur nokkrar
spítur, nagla og hamar og neglir fyr-
ir grindakassann að aftan, og hinir
halda áfram að standa í hóp og horfa
á, en litli maðurinn stendur enn fyr-
ir aftan hópinn og hefst ekki að.
Þeir setja tvær stroffur undir
kassann og bregða lykkjunum í
bómukrókinn og spilmaðurinn rétt-
ir sig upp og hífir í.
Skjalda tekst á loft, og af því að
það er dálítið styttra í annarri stroff-
unni, hallast hún ankannalega fram
og mundi detta ef kassinn væri ekki
of þröngur til þess, og eyrun á henni
fara á fulla ferð fram og aftur og til
hliðanna, stundum í heilan hring
einsog spaði, og kassinn snýst í hring
í hífingunni, og Skjalda lítur snöggv-
ast þangað sem litli maðurinn stend-
ur og þau horfast í augu eitt andar-
tak, svo lítur Skjalda upp í sveitina
og hlýtur að sjá langar leiðir því
hún er nú komin svo hátt, en síðan
er slakað og Skjalda hverfur niður
í lest.
„Eru beljur sjóveikar?“ spyr ein
unga stúlkan sem stendur á þilfar-
inu.
„Nei, ætli þær séu ekki of þunnar
til þess greyin,“ segir einn ungi mað-
urinn.
Hásetarnir loka lestinni, breiða
segldúk yfir og skálka.
Það er búið að leysa landfestar og
Herðubreið snýst hægt og sígandi frá
bryggjunni, eykur síðan ferðina og
stefnir út.
Litli maðurinn stendur enn á upp-
fyllingunni og horfir á eftir skipinu.
Um nóttina sigldi skipið inn á
Djúpavog. Það var logn og þoka á
fjöllum.
Skipið var ekki lagzt að þegar
mennirnir á bryggjunni voru byrj-
aðir að kalla:
„Hvar er kýrin?“
„Auðvitað niðri á farrými. — Hvar
annarsstaðar ætti hún að vera?“
Þeir opnuðu lestina og settu spilið
í gang, og Skjalda kom upp úr lest-
inni, því að þeir fyrstu verða síðast-
ir og þeir síðustu fyrstir, og það
hafði skipzt um stroffurnar þannig
að nú hallaðist hún eins mikið aftur
eins og hún hafði áður hallazt fram,
en það skiptir ekki máli í svona
þröngum kassa hvort þú hallast á
þennan veginn eða hinn, ekkert
Fögur dýr og firna ljót
Frh. af bls. 23.
I fyrsta lagi safnast kolsýra í blóð
þeirra eins og á okkur. Þeir fara
eins að og við, því að þeir losa sig
við kolsýruna, þegar þeir anda frá
sér. Ef þvílík dýr geta ekki losnað
fljótlega við kolsýruna, deyja þau
flest — enginn maður mun hafa
haldið lengur í sér andanum en í sex
mínútur, og venjulega deyja menn,
ef þeir geta ekki andað frá sér eftir
skemmri tíma. En hvalur getur verið
í kafi í klukkustund. Þegar hann
kemur upp andar hann frá sér með
gufustrók miklum og er þá allt í lagi.
Það liggur í augum uppi, að ógern-
ingur er að mæla kolsýruna í blóði
hvals eða sels, rétt áður en þeir
koma úr kafi, svo að enginn veit með
vissu, hvernig þeir geta þolað að hafa
þetta eitur í blóðinu.
Annað náttúrulögmál, sem engin
áhrif virðist hafa á seli og hvali, er
þol þeirra gagnvart þrýstingi á miklu
dýpi. Sumir menn hafa getað kafað
á 200 feta dýpi án verndartækja, en
þeir eru eins sjaldgæfir og hinir, sem
geta hlaupið míluna á 4 mínútum.
Hvalir geta kafað 5000 fet eins og
ekkert sé og selir 1500 fet eða meira.
A 5000 feta dýpi er þrýstingurinn
um 2000 ensk pund á ferþumlung-
inn. Jafnvel minni þrýstingur ætti
að kremja rifbeinin í hvalnum.
skiptir máli í svona þröngum kassa,
eyrun á Skjöldu hreyfðust ekki
lengur.
Þeir slökuðu henni niður á bryggj-
una og mennirnir á Djúpavogi rifu
lausar með sporjárni þær spýtur sem
á Hornafirði höfðu verið negldar
fastar með hamri.
Einn þeirra tók múlbandið á
Skjöldu og skoðaði hana dálítið og
athugaði merkisspjaldið til að full-
vissa sig um að þetta væri sú rétta
Skjalda, og teymdi hana síðan sem
leið lá upp af bryggjunni.
Skjalda lét hann teyma sig mót-
spyrnulaust og bar höfuðið lágt og
horfði hvorki til hægri né vinstri, og
síðan var hún horfin yfir leitið.
Júlí 1954.
Ástæðan fyrir því, að þannig fer
ekki, er ef til vill því að þakka, að
hvalirnir (en ekki selir) hafa hreyf-
anlega umgerð um lungun. Rifbein-
in eru ekki föst við hrygginn, svo að
þau geta betur hegðað sér eftir þrýst-
ingi en rifbein manna. Selir virðast
vinna bug á þessari hættu með því
að hægja hjartaslögin, þegar þeir
kafa — úr venjulegum 180 slögum
á mínútu við yfirborð niður í aðeins
20. Ef til vill er þetta leiðin til að
komast hjá því, að köfnunarefni
myndi bólur í blóðinu, sem geta gert
út af við kafara, ef hann er dreginn
of fljótt upp úr dýpi, sem er þó að-
eins tíundi hluti þess, sem selirnir
skreppa í, án þess að láta sér bregða.
Fátt er áhrifameira en að sjá hval
koma úr miklu dýpi með ógurlegum
hraða, skjótast upp úr sjónum álíka
hátt og tvílyft hús og skella svo á
honum aftur með ógurlegum bresti,
eins og um eldsumbrot væri að ræða.
Selir eru alveg eins duglegir að
synda, enda þótt minna beri á því,
og á það þó ekki við kópana, sem
geta ekki synt, fyrr en þeir hafa
fellt fósturhárið. Fyrst eftir fæðing-
una hrindir feldur þeirra ekki frá
sér vatni, en það er einmitt sá eigin-
leiki, sem gerir hann síðar að eftir-
sóttri grávöru. Ef kópi væri fleygt í
28 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ