Ægir - 01.02.1986, Síða 38

Helgi Ólafsson, hagfræðingur:
Tæknivæðing
í frystihúsum
l. Forsendur
I stefnuræðu Steingríms Her-
mannssonar, forsætisráðherra, á
Alþingi í nóvember 1984, lagði
hann sérstaka áherslu á þörfina
fyrir aukna tæknivæðingu í fisk-
vinnslu með tilliti til endurbóta á
framleiðslustarfseminni. Þar sem
frystingin er lang stærsta grein
fiskvinnslunnar hefur stjórnvöld-
um því þótt ástæða til að ætla að
bættur rekstrargrundvöllur frysti-
húsanna almennt byggðist á auk-
inni hagræðingu í kjölfar betri
framleiðslubúnaðar sem jafn-
framt mundi minnka vinnuafis-
þörfina eitthvað og rýmka því
getu til hærri launagreiðslna en
nú tíðkast. Mundi þetta auðvelda
frystihúsunum að fá starfsfólk en
erfiðlega hefur gengið að manna
sum frystihús og því verið leitað
eftir erlendu vinnuafli til margra
staða á landinu.
í umfjöllunum um þær stjórn-
kerfisbreytingar sem í undirbún-
ingi hafa verið s.l. tvö ár ber ofar-
lega hugmyndina um þróunarfé-
lag sem verið hefur á óskalista
stjórnvalda um hríð og mun
væntanlega taka til starfa á árinu
1986. Var slíkum þróunaraðila
m. a. ætlað að styðja við bakið á
rannsóknum og þróunarstarfsemi
í þágu atvinnurekstrar. Tengjast
því hugmyndir stjórnvalda um
frekari þróun í frystiiðnaðinum
áformum um stofnun þróunarfé-
lags.
Út frá þessum forsendum hefi
ég tekið saman stutt yfirlit yfir
stöðuna í uppbyggingu frystihús-
anna og hverju þar sé við að bæta
eins og þekkingu okkar er háttað
í dag. Greinin ber nokkur merki
þess að hún er samin á fyrri hluta
árs 1985 og ætluð sem umræðu-
grundvöllur en ekki til prentunar.
Vonandi kemur það ekki að sök.
Ef litið er á hugmyndir stjórn-
valda um tæknivæðingu sem
verkefni til vinnslu er aðkoman
að því í grófum dráttum tvíþætt
varðandi frystihúsin:
/ fyrsta lagi að Ijúka því sem
enn er ólokið af hraðfrystihús-
áætluninni svonefndu frá áttunda
áratugnum og undanfari þess er
að meta stöðuna nú með tilliti til
aðgerða.
/ öðru lagi beiting nýrrar tækni
sem eitt af þrennu:
1. er þegar tilbúin til notkunar,
2. er til en þarf að aðlaga fram-
leiðsluskilyrðum,
3. er ekki til en æskilegt væri að
þróa að gefnum ákveðnum
forsendum, t.d. vegna vinnu-
aflssparandi aðgerða, gæða-
þróunar, vinnuhagræðingar
o.fl.
Hér verðurekki tekin afstaða til
dreifingar frystihúsa um landið
né fjölda þeirra á einstökum
stöðum. Þar ræður m.a. byggða-
stefna og ýmsar aðrar forsendur
stjórnvalda, sveitastjórna og ann-
arra, t.d. atvinnusjónarmið.
Augljóst er þó að grundvöllur
nýrra framkvæmda- og þróunar-
áætlana hlýtur að vera með mis-
munandi hætti hjá einstökum
fyrirtækjum m.a. eftirgetu þeirra
til öflunar hráefnis og mannafla
auk fjárhagslegrar getu til að
standa undir kostnaðinum þegar
fram líða stundir. Staðsetning
gagnvart fiskimiðum hlýtur
einnig að hafa afgerandi áhrif á
arðsemi hráefnisöflunar jafnvel
þótt nægileg tæki til hennar séu
fyrir hendi.
Með þessum orðum er því
raunar haldið fram að þrátt fyrir
góðan vilja stjórnvalda á undan-
förnum 14 árum til að láta sem
flest byggðalög njóta góðs af upp-
byggingu hraðfrystiiðnaðarins, er
ekki gefið mál að allir muni í
framtíðinni standast þá harðn-
andi samkeppni á útflutnings-
mörkuðum sem virðist ágerast
með hverju árinu sem líður. Þeir
sem lakar eru settir koma til með
að þurfa að sætta sig við a.m.k.
minni afrakstur af erfiði sínu en
hinir sem stöðugt geta þróað
starfsemi sína til að tryggja lægri
framleiðslukostnað. Þetta er í
reynd enn eitt, og að vissu marki
sjálfstætt, vandamál sem vonandi
98 -ÆGIR