Ægir - 01.02.1986, Side 9

^akarlsverkun á Helgustöðum við Reyðarfjörð
bóta þætti o.s.frv., og er eigi
efamál, að slíkt félag, ef því væri
stjórnað, og landsmenn og
'andsstjórn sýndu því áhuga
mundi gera hið mesta gagn."
Tvær ólíkar sögur um sama efni
I Ægi, tímariti félagsins hefur
aldrei verið fjallað ítarlega um
ahdragandann að stofnun Fiski-
elags íslands. Menn hafa látið sér
nasgja frásögn Guðbrandar Jóns-
s°nar í ritinu „Fiskifélag íslands
^ 911-36", en sú frásögn er bæði
snubbótt og hlutdræg, auk þess,
Sem Guðbrandur hefur ekki gert
ser Ijóst að það voru ytri aðstæður
yrst og fremst, sem ollu því,
^ersu lengi það dróst á langinn
ae stofna félagsskap í fiskveiði-
útgerðarmálum sem hefði
andið allt að umdæmi. Þessi fé-
agsstofnun hlautaðbíða vélbáta-
ulgerðarinnar, þegar hún tæki að
eflast.
Guðbrandur er undir þá sök
seJdur, að hann lifir í föðurhúsum
Pá heitu stjórnmálabaráttu, sem
geisaði með þjóðinni, þegar
mmfarasinnaðir menn í atvinnu-
málum tóku að fitja upp á stofnun
landsfélags í því móti, sem Fiski-
félag íslands varð 1911.
Faðir Guðbrandar, dr. Jón
Þorkelsson, skáld ágætt og fræði-
maðurekki síðri, var andstæðing-
ur uppkastsins 1908 og það leynir
sér ekki að andúðin á Heima-
stjórnarmönnum lifir góðu lífi
með syni hans, þegar hann ritar
aðdragandann að stofnun Fiski-
félagsins. Hann tekur á sig krók í
frásögninni til að senda Hannesi
Hafstein hnútu, rétt nefnirfrænda
hann Tryggva Gunnarsson og
eins er um Bjarna Sæmundsson
og þegar hann getur Matthíasar
Þórðarsonar, þá er það til að
niðra honum, svo að furðulegt
má heita, að ritið skyldi gefið út
athugasemdalaust af Fiskifélag-
inu.
Mér finnst égskilaÆgi þörfustu
verki með því að verja stórum
hluta þessarar afmælisgreinar til
þess að endursegja forsöguna,
svo að finna megi í riti félgsins að
minnsta kosti aðra útgáfu af henni
en frásögn Guðbrandar í nefndu
riti, en ekki vil ég að mín saman-
tekt sé talin fullgild heimildar-
saga; til þeirrar sögu þyrfti meiri
rannsóknartíma en mér gafst til
að skrifa afmælisgreinina.
Til þess að lesendum Ægis
megi Ijóst vera, að það er ekki að
ástæðulausu, að ég ver hér rúmi
til að endursegja forsöguna,
verður fyrst rakin sagan eins og
Guðbrandur segir hana, þegar
hann hefur skrifað inngang og
sagt frá ritgerð síra Þorkels prests
á Reynivöllum 1883. Guðbrandi
segist þá svo frá (leturbr. mínar):
„Nú liðu 20 ár, unz fór að bóla
á þessari hugmynd aftur. Danir
og Norðmenn voru löngu búnir
að koma slíkum félögum á lagg-
irnar hjá sér, og það meira að
segja áðuren síra Þorkell barfram
hugmynd sína, en þó að íslend-
ingar um flest allt höfðu reynzt
ærið, og reynar allt of, fíknir að
stæla danska háttu, bæði til góðs
og ills, hafði ekki tekizt svo lán-
lega, að vér tækjum þá til fyrir-
myndar í þessu efni. Árið 1905
varð þó nokkur breyting á þessu,
enda þótt ekki bæri neinn veru-
legan árangur. Það vor lét
Schack, yfirforingi varðskipsins
danska hér við land, þá skoðun í
Ijós, að mjög nauðsynlegt væri,
að íslendingarstofnuðu allsherjar
ÆGIR-69