Ægir - 01.06.1986, Blaðsíða 10

til greina. Önnur leiðin og sú sem
einkum hefur verið þróuð í
Tromsö í Noregi byggir á súrri
slógmeltu. Þá er hráefnið sýrt og
látið standa í tönkum í nokkra
daga. Að lokinni meltu og
aðskilnaði í þrjá fasa, lýsi, vatns-
lausn og botnfall, er vatnslausnin
síuð með örsíun. Örsíunin þéttir
ensímin öðrum megin síunnaren
hleypir smærri efnasamböndum
eins og amínósýrum og peptíðum
í gegn. Ensímlausnin ersíðan þétt
enn frekar með fellingu eða jafn-
vel þurrkun. Kostir þessarar
aðferðar eru þeir, að hún er ein-
föld í framkvæmd, hráefnisöflun
og geymsla ervandalítil ogfrekari
hreinsun pepsíns er auðveld. Það
er hins vegar ókostur að öll ensím
önnur en pepsín eru eyðilögð í
vinnslunni. Ensímafurðir úr þess-
ari vinnslu eru því fábreyttar, ein-
ungis grófhreinsað pepsín og fín-
hreinsaðpepsín. Notkunarmögu-
leikar þessara ensímafurða eru
hins vegar allmargir. Norðmenn
hafa gert ítarlegar athuganir á
notkun grófhreinsaðs pepsíns úr
þorski í ostagerð með góðum
árangri. Ráðgera þeir að efna til
framleiðslu pepsínsins á síðari
hluta þessa árs (20).
Annað notkunarsvið þessara
ensímafurða er í fiskvinnslu t.d.
við roðflettingu síldar, en athug-
anir á því hafa verið gerðar bæði
hér á landi og í Noregi með
góðum árangri. Notkun pepsíns í
líf- og læknisfræðilegum rann-
sóknum er margvísleg og bíður
upp á ýmsa markaðsmöguleika.
Öðrum afurðum vinnslunnar,
lýsi, botnfalli og gegnflæði örsí-
unar, ætti einnig að vera unnt að
koma í verð á hefðbundinn hátt.
Þó er ástæða til að benda á að
gegnflæði örsíunar er nothæft í
fleiri afurðir heldur en slógmeltu-
fóður. Bent hefur verið á hugsan-
legt notagildi þess sem örveruæti
og gerðar hafa verið tilraunir þar
að lútandi með góðum árangri
(22).
Hin leiðin við vinnslu próteasa
úr slógi og sú, sem hefur verið til
athugunar hér á landi byggist á
ensímútdrætti og vinnslu við
hlutlaust sýrustig (14). Þá er hrá-
efnið hakkað og blandað vatni án
sýringar. Ensímin eru dregin út í
vatnslausnina, sem síðan erskilin
frá hratinu með síun og skil-
vindun og loks þétt með örsíun.
Þétt vatnslausnin inniheldur
ensím og önnur stór vatnsleysan-
leg efnasambönd en gegnflæði
örsíunarinnar inniheldur minni
vatnsleysanleg efnasambönd s.s.
amínósýrur og peptíð. Þétta
vatnslausnin er loks söltuð eða
frostþurrkuð. Fæst þannig afurð,
sem nefnd hefur verið gróf
ensímblanda úr þorskslógi. Þessi
afurð er hugsanlega markaðsvara
án frekari aðgerða, en er einnig
hráefni í áframhaldandi ensím-
vinnslu. Hratið og gegnflæði
örsíunar má einnig nýta í fóður-
vinnslu eða aðra lífefnavinnslu.
Helsti kostur þessarar aðferðar
er sá að ensímin eru ekki eyði-
lögð í sýru eins og gerist í slóg-
meltunni. Hugsanlegar ensímaf-
urðir eru því miklum mun fleiri.
Hins vegar er söfnun og geymsla
hráefnisins vandasamari og
vinnsla afurða flóknari.
Notkunarmöguleikar þessara
ensímafurða eru fjölmargir og
verða nokkrir þeirra tilgreindir
hér. Það sem einkum ber að hafa
í huga varðandi notkun þorsk-
ensímanna, er hin aukna hvöt-
unargeta þeirra við lágt hitastig
borið saman við ensímafurðir,
sem nú eru fáanlegar. Getur þetta
haft mikla þýðingu við vinnslu
þar sem lágt hitastig er ákjósan-
legt af einhverjum ástæðum, t.d.
í ýmsum matvælaiðnaði.
Margt bendir til þess að próte-
asarnir f ensímblöndunni, saman
eða einir sér, geti komið að gagni
við ýmsa þætti fiskvinnslu. He
í því sambandi verið nefnd r0
fletting (pepsín), síldarver
(trypsín og chymotrypsín),rae
vinnsla, vinnsla gelatíns .
hrognkelsum og fleira sem vl 1
verður að síðar (9). Notkun ee.f
ímanna í mjólkuriðnaði pV
komatil athugunar, t.d. viðme^
undanrennudufts og við
bragðbæta geymsluþolna mj0
(trypsín). Áður var greint j
notkun pepsíns við ostager • .f
fóðuriðnaði eru áhugaver ^
möguleikar. Bent hefur verl gj
bætta fóðurnýtingu alifngia _(jr
trypsín er blandað fóðrinu.
lághitapróteasa í þvottaefna'^
aði eru eftirtektarverðir t.d-
iðnaðarþvotta þar sem °r ^
sparnaður skiptir miklu ma '■*
má nefna að Japanir þv° t3|,tjg
við herbergishita og hafa Þvl ^
gagn af þeim ensímum 5err1 ^
eru í þvottaefnum. Við v'n ^
bjórgerð er þörf fyrir kul
ensím og sömuleiðis við .
leiðslu aldinsafa. í skinna-°8 .
uriðnaði eru notuð ý111'5
teinkljúfandi ensím og þyk'r v|5
sóknarvert að geta notað Pa
lágt hitastig. Efnaiðnaður y
konar notar nú ensím ' a° $
mæli og hefur verið bent a 'i -
hugsanlega kosti þorsi<Protept(ða
tengslum við efnasmíði P^P^.
og estersambanda s.s.
virkni ensímanna, leysan. ra í
stöðugleika og virkni þel 0g
sumum lífrænum ^e^sUvjr|<ni'
afmyndun og þar með v, |0|<
stöðvun við lágt sýrustigrétt að
þessarar upptalningar er n(Ji
benda á margvíslega og v . rð
notkun próteasa af '
við mælingar og rannSU(juf1,
heilbrigðisþjónustu og vlS' -teasa
Rannsóknir á vinnslu P
úr þorskslógi og eiginv5verir’
þeirra eru hluti af samsta
efni í líftækni, sem heitir'' ." o$
vinnsla úr íslensku hraetn
326 -ÆGIR