Ægir - 01.08.1986, Page 16

Skútuöldin í Hafnarfirði
Fyrstu ár fríhöndlunar
Með tilskipun frá 1 786 var ein-
okunarverslunin afnumin og
öllum þegnum Danakonungs
heimilað að stunda verslun á ís-
landi. Jafnframt var ákveðið að
stofna sex kaupstaði í landinu, til
að efla verslun og iðnað. Reykja-
vík var gerð að kaupstað, svo sem
minnst hefur verið á þessu ári, og
féll Hafnarfjörður þar með end-
anlega í skuggann af nýrri höfuð-
höfn í landinu. Verslun var þó
áfram stunduð í Firðinum, ogenn
átti hann eftir að vera í forystu í
sjávarútvegi landsmanna.
Ekki gekk vel að selja verslun-
ina í Hafnarfirði eftir 1 787. Kaup-
maður frá Altona, Dultz að nafni,
leigði vörugeymslu verslunar-
innar árið 1788 og keypti einnig
tvær af fiskiskútum konungsút-
gerðar. Altona var mikil verslun-
arborg syðst í Holtsetalandi
nálægt Hamborg, en Holtsetar
lutu á þessum tíma dönsku krún-
unni. Altonakaupmenn nýttu sér
einna fyrstir aukið verslunarfrelsi
á íslandi og tóku upp verslun
víðar um Vesturland. Dultz virð-
ist þó ekki hafa verslað lengi í
Hafnarfirði, því engum sögum fer
af honum eftir þetta.
Árið 1 790 tók Mullox, fyrrver-
andi starfsmaður konungsversl-
unar, yfir verslunina í Hafnar-
firði. Kaupmennska hans varð
hins vegar ekki langlíf, því hann
varð gjaldþrota tveim árum
seinna. Kenndi hann lausakaup-
mönnum um erfiðleika sína og
sagði þá hafa sprengt upp fisk-
verð í Firðinum úr 7-9 ríkis-
dölum skippundið í 24-27 ríkis-
dali. Bændur og hásetar hafa því
hagnast vel á aukinni samkeppni
í verslunarmálum. Annað sem
orðið hefur Mullox að falli var að
hann átti ekkert skip í förum til
útlanda, svo hann átti örðugt um
vik að fá nægilegt verð fyrir
útflutningsvörur sínar. En það
voru fleiri sem stunduðu verslun
og fiskveiðar í Hafnarfirði um
þetta leyti. Tveir danskir kaup-
menn tóku á leigu fiskgeymslu-
húsið á Langeyri, en 1 792 keypti
það Manöe nokkur, nefndur skip-
stjóri. Annar skipstjóri, Dyrekjær
að nafni, keypti íbúðarhúsið á
Langeyri. íbúðarhúsið á Hvaleyri
keypti hins vegai Knud Petersen,
en ekki er getið um atvinnu hans,
sem trúlega hefur þó eitthvað
tengst útgerð og verslun. Það er
því Ijóst að verslun var fjörug í
Hafnarfirði fyrstu ár fríhöndlunar
1788-93, og þilskipaútgerðin
hefur haldið áfram að einhverju
leyti. Heimildir eru hins vegar
mjög litlar um athafnir þessara
manna svo ekki er hægt að segja
hve lengi eða mikil útgerð þil-
skipa var í Hafnarfirði um þetta
leyti. Kaupmenn þeir sem tóku
við eigum einokunarverslunar-
innar, eins og Mullox, kvörtuðu
sáran undan lausakaupmönnum
sem komu á hafnirnar öllum að
óvörum og buðu hærra verð fyrir
fisk en föstu kaupmennirnir og
tóku þá stóran hluta afurðanna
sem þeir höfðu ætlað sér. Yfir-
völd ákváðu að takmarka umsvif
lausakaupmanna, ogtóku þannig
afstöðu með kaupmönnum gegn
landsmönnum. Árið 1793 voru
tveir kaupmenn reknirfrá Hafnar-
firði með verslun sína og fisk-
verkun sem þeir starfræktu á
Langeyri. Hétu þeir Kyhn og
Lund og var sá síðarnefndi
norskur. Hin fjörlega verslun í
Firðinum var því mjög takmörkuð
þilskipaútgerðar. ^
En sama ár og þetta ^ |V
keypti Hafnarfjarðarvers a
lendingur sem varð atkvæ fi
ill kaupmaðurogútgerðarnj^
sá mesti sem landið hafði ^
um aldir. Hann er oft pe
faðir Hafnarfjarðar.
Bjarni riddari Sívertsen
Um það leyti sem e'n° '
versluninni var aflétt, bjo 1 . jjg-
Selvogi ungur bóndi Bjar
urðsson. Hann var
Rannveigu FilippusdótWT 3r
konu og vel menntaðri- h ^3e<
nokkru eldri en hann og e ^ að
hún giftist Bjarna. Sagt r(]}
Rannveig hafi bæði *<enntig
lestur og reikning e^t,rer ^
hófu sinn hjúskap, og vl5
sá lærdómur reyndist vel- rejfa
Hinn ungi bóndi hóf 3 5jnn'
fyrir sér með verslun 1
460 -ÆGIR