Ægir - 01.08.1986, Blaðsíða 26

Hafnarf jörður á togaraöld
Hafnarfjörður var lengst af á þessari öld sannkallaður trollarabær.
Togaraútgerð var langsamlega mikilvægasti atvinnurekstur í bænum á
tímabilinu 1910 ogfram yfir 1950. Fyrst í stað voru það erlend togara-
félög sem mest umsvif höfðu, og var Hafnarfjörður að því leyti ein-
stakur af útgerðarbæjum hér á landi. Togaraútgerð útlendinga frá
bænum stóð allt til ársins 1929.
Innlend togaraútgerð náði fyrst að sanna tilverurétt sinn með útgerð
togarans Coot. Það er þó ekki fyrr en á árum fyrri heimstyrjaldar sem
innlend togaraútgerð festir rætur í bænum. Hún hefur ekki fallið niður
síðan, og koma við þá sögu margir merkir útgerðarmenn og ekki síður
sjósóknarar.
í kreppunni var stofnuð í Hafnarfirði fyrsta bæjarútgerðin hér á landi
og starfaði hún allt þar til á síðasta ári að hún var lögð niður. Bæjarút-
gerðin var stærsta útgerðar- og fiskverkunarfyrirtæki bæjarins í um
hálfa öld. Og enn er stunduð togaraútgerð frá Hafnarfirði, þó bærinn
byggi ekki á henni allt sitt atvinnulíf svo sem áður var.
Upphaf togveiða við ísland
Það voru Englendingar sem
fyrstir hófu veiðar með botnvörpu
hér við land. Var það kringum
1890 sem þeir komu hér fyrst en
áður hafði botnvarpan verið
notuð við veiðar í Norðursjó um
nokkurn tíma, fyrst a seglatog-
urum en síðan gufuknúnum
skipum. Er skipin stækkuðu og
urðu aflmeiri fóru þau að sækja á
fjarlægari mið. í Faxaflóa komu
svo fyrstu togararnir árið 1895 og
bundu ensku skipstjórarnir fljótt
mikla tryggð við þá slóð, vegna
ýsunnar og kolans sem þar gaf
sig. Það voru einmitt þær fiskteg-
undir sem Bretarnir sóttust mest
eftir. Reyndar hentu þeir þorskin-
um fyrstu árin, og gerðu þá
íslendingar stundum góðan
róður, með því að fara út í togar-
ana og fá að hirða þorskinn hjá
þeim, ef til vill fyrir nokkur pör af
vettlingum og sokkum eða
nokkrar brennivínsflöskur. Var
þetta kallað tröllafiskur, og þótti
ekki fínt, því menn hér á landi
höfðu ímugust á togveiðum
Breta, sem skröpuðu miðin á
margfalt afkastameiri veiði-
tækjum en íslendingar sem
horfðu á frá árabátum sínum eða
við handfærin á skútunum.
Það fór því ekki hjá því að ein-
hverjir fengju hug á að reyna
þessar veiðar hér á landi. En
fyrstir af stað urðu erlendir fjár-
málamenn sem vildu ávaxta
pund sitt fljótt og vel í arðbærum
atvinnuvegi. Fyrirtæki voru sett
upp á Patreksfirði, Seyðisfirði,
Akranesi og í Hafnarfirði, 111 j
fyrir danskt fjármagn, ^ j
íslenska leppa í fyrirsvari, 11
komast kringum íslenska l°e°
sem var ströng er varðað'
vinnurekstur útlendinga her-
þessi fyrirtæki urðu skarnf11
ekkert þeirra skilaði
þau hurfu flest af yfirt>c,r
jafnskjótt og þau komu. En j
skildu þau hús, bryggjurog ^
mannvirki, sem seinna
notum og einnig hugmynC1ir ^
stórrekstur í íslenskum hötn
sem síðar urðu að veruleika-
Erlendar tilraunir til
togaraútgerðar .. af
Hafnarfjörður fékk að sjá
þessum fyrirtækjum, anna
aðeins að hluta. Það va,r..agið
veiða- og verslunarhlutate ^
ísafold sem stofnað var árið
með dönskum og enskum v
ingum. Meðal hluthafa (
Louis Zöllner stórkaupma
Newcastle og C.M. Ree por-
maður í Kaupmannahötn-
stöðumaður félagsins var ^
Vídalín konsúll Breta nI1.
útgerðin oftast kennd við 1 a
Félagið sendi hingað sex t°
Hafnarfjörðurfékk kaupstaðarréttindi árið
gengin í garð.
ar<
1908. íbúar voru þá 1469, og
470 - ÆGIR