Ægir - 01.08.1986, Qupperneq 58

Jón Þ. Þór:
Áhrif heimsstyrjaldarinnar fyrri
á veiðar breskra togara
á íslandsmiðum
I.
Þegar fyrri heimsstyrjöldin
braust út haustið 1914, höfðu
breskir togarar sótt á íslandsmið í
réttan aldarfjórðung. Fyrst í stað
voru þeir einungis hér við land á
sumrin og fyrstu árin stunduðu
þeir einkum veiðar fyrir Suð-
austur- og Suðurlandi og á Faxa-
flóa. Smám saman bættust fleiri
veiðisvæði við og árið 1899
komu togararnir fyrst, svo víst sé,
á Vestfjarðamið. Allt fram að
heimsstyrjöldinni var sókn þeirra
þó mest á Faxaflóa og miðin fyrir
Suður- og Suðausturlandi.1
Um eða skömmu eftir síðustu
aldamót tóku togararnir að sækja
á fiskislóðir hér við land árið um
kring, og eftir það varð ekkert lát
á sókn þeirra.2 Flún jókst ár frá
ári, eins og aflatölur bera glöggt
vitni um, en þó er erfitt að áætla
hve mörg skip sóttu hingað á ári
hverju. Vísterþóaðþau voru hátt
á annað hundrað og fór hvert
þeirra 12-14 veiðiferðir á ári.3
Afli togaranna jókst í réttu hlut-
falli við aukna sókn. Árið 1905,
fyrsta árið sem tölur um heildar-
afla breskra togara á íslands-
miðum eru traustar, var hann
samtals 95.554 smálestir, en var
orðinn 130.058 smálestir árið
1914, er heimsstyrjöldin braust
út. Er þó líklegt að afli þess árs
hefði orðið meiri en raun bar
vitni, ef ekki hefði komiðtil styrj-
aldarinnar. Af hennar völdum
dró mjög úr sókninni út hingað
þegar á haustmánuðum 1914.
Árið 1915 öfluðu breskir togarar
aðeins tæplega helming aflans
1914 við ísland, eða samtals
64.212 smálestir. Næstu þrjú árin,
1916, 1917 og 1918 var aflinn
hverfandi lítill, enda sóknin lítil.4
II.
Við fyrstu sýn kann það að
virðast undarlegt, jafnvel mót-
sagnakennt, að sókn bresku
togaranna á miðin við ísland
skyldi dragast svo mjög saman,
sem raun ber vitni, þegar í upp-
hafi styrjaldarinnar. Stríðsþjóðir
þurfa jafnan á miklum n1 .
föngum að halda og sem kunn
er, lögðu Bretar á það n1' -
áherslu á stríðsárunum ,
keyptar útflutningsafurðir Is e'^f
inga, einkum fisk og fiskmet'- ^
við bættist að þegar í upP
stríðsins var Norðursjórinri/
aðrar góðar fiskislóðir við
landseyjar, lagðurtundurdu
sem gerðu allar veiðar þarer
og áhættusamar. Hefði þv' f
ætla, að yfirvöld myndu fre^ t||
hvetja en letja útgerðarmen
að sækja björg norður í höt, ra
áttu Bretar mikinn flota n^;orLi
og vandaðra togara, sem
502 - ÆGIR