Ægir - 01.11.1989, Blaðsíða 24

584
ÆGIR
11/89
leiðarljósi að hugsa fyrst og fremst
um að vistkerfið hér á norður-
slóðum getur verið og er oft mjög
viðkvæmt. Það getur verið hættu-
legt að nýta aðeins hluta þess en
sleppa öðru. Leiðin til farsældar er
að fleyta rjómann ofan af ef svo
má segja, veiða dálítið af hval,
afsel, af uppsjávarfiskum, af botn-
fiskum og botndýrum en ofbjóða
aldrei neinum einstökum þætti í
vistkerfinu.
Hætt er við að sú mynd raun-
veruleikans sem ég hef dregið hér
upp með því að taka nokkur dæmi
um nýtingu þorsk- og ýsustofna
sé æði langt frá þvf sem helst og
best verður á kosið. Það eiga þó
ekki allir jafnan hlut að máli. Eins
og öllum er kunnugt fer Evrópu-
bandalagið með alla nýtingu auð-
linda innan 200 mílna lögsögu
aðildarríkjanna. Evrópubanda-
lagið þiggur vísindalega ráðgjöf
um stjórn fiskveiða frá Alþjóða-
hafrannsóknaráðinu. Fyrstu 4 árin
eftir útfærsluna var ekkert tillit
tekið til ráðgjafarinnar vegna þess
að aðildarríkin gátu ekki komið sér
saman um fiskveiðistefnu og skipt-
ingu aflans milli einstakra aðildar-
pjóða. Þessu er þó ekki til að
dreifa lengur því að fiskveiðisam-
þykkt bandalagsins hefur verið í
gildi í allmörg ar. Eftir að ráð-
gjöf Alþjóðahafrannsóknaráðsins
liggur fyrir er tekin ákvörðun í
Brussel um heildarveiði úr
hverjum stofni innan lögsögu
bandalagsins og samið um heild-
arveiði þeirra stofna sem aðrar
þjóðir eiga hlutdeild í. Að þessu
loknu er heildaraflanum skipt eftir
tilteknum reglum milli aðildar-
þjóða bandalagsins. Reynslan
hefur hins vegar sýnt að þessar
þjóðir eru flestar gersamlega van-
búnar til þess að halda sér innan
leyfðra aflaheimilda. Þannig hefur
komið í Ijós að nánast óhugsandi
er að Evrópubandalagið sem heild
haldi sig innan þeirra marka sem
samþykktar hafa verið. Þetta hefur
leitt til þess að aflaskýrslur sem
berast til Alþjóðahafrannsókna-
ráðsins eru oft mjög óáreiðanlegar
og stundum langt frá hinu sanna.
Við úttekt á fiskstofnum í Norður-
sjó hafa menn því orðið að styðjast
við tvöfalt bókhald ef svo má að
orði komast, annars vegar opin-
berar tölur, hins vegar þær sem
fiskifræðingar í einstökum löndum
telja eitthvað nálægt sanni. í okkar
hópi hefur verið lögð á það mikil
áhersla að reyna eftir öllum hugs-
anlegum leiðum að fá fram réttar
aflatölur því annars yrði úttekt á
ástandi stofnanna að sjálfsögðu
hreinn skrípaleikur. Það er því
augljóst öllum þeim sem til þekkja
að Evrópubandalagið er engan veg-
inn megnugt þess að framfylgja fisk-
veiðiráðgjöf eða halda sér í
námunda við leyfilegar fiskveiði-
heimildir. Þar brestur allt raunhæft
framkvæmdavald. Ef staðið væri
að fiskveiðum á okkar miðum
eitthvað í námunda við það sem
gert er í Norðursjó er ég sann-
færður um að fiskstofnunum hér
við land yrði eytt á örfáum árum.
Stjórn fiskveiða í Barentshafi
hvílir á herðum Norðmanna og
Sovétmanna. Því miður er ég ekki
gjörkunnugur því á hvern hátt
Sovétmenn hafa hemil á sínum
fiskveiðum en hitt verður að viður-
kenna að Norðmenn hafa sum
árin ekki séð sér fært að halda sér
innan þeirra marka sem úthlutað
hefur verið. Aðstæður í Barents-
hafi eru þó mjög ólíkar því sem
við þekkjum frá Norðursjó. Ann-
ars vegar höfum við vistkerfi sem
reynslan sýnir okkur að geti verið
mjög viðkvæmt og farið gersam-
lega úr skorðum eins og raun ber
vitni í Barentshafi, hins vegar
er um að ræða vistkerfi sem virðist
þola ótrúlega mikla ofveiði og mis-
notkun þótt nú sé ef til vill að koma
að skuldadögum.
Ég minntist á það áðan að
stjórnendum fiskveiða og fiski-
fræðingum í Kanada hefði brugðið
mjög þegar í Ijós kom að veruleg
mistök hefðu átt sér stað við úttekt
á fiskstofnum þar í landi. Ég vil þó
minna á það að sóknin í Labrador-
stofninn í Kanada er helmingi
vægari en í íslenska þorskstofn-
inn. Ef farið væri að tillögum Haf-
rannsóknastofnunar um 250 þús-
und tonna ársafla er Ijóst að aflinn
verður 25-30% af stofnstærð.
Það er svipað því sem Kanada-
mönnum þykir alltof hátt hlutfall
þrátt fyrir mistök f úttekt stofnanna
og enda þótt þeir hafi ekki byggst
upp sem skyldi hafi Kanadamenn
eigi að síður sýnt mikla ábyrgð við
nýtingu þessara miklu auðlinda.
Við megum ekki gleyma því að á
þeim slóðum eigi síður en hér og í
Barentshafi eiga sér stað mjög
miklar sveiflur á hitastigi og straum-
kerfi. Um og upp úr 1980 kólnaði
mjög bæði við Grænland og við
austurströnd Kanada og lífsskilyrði
versnuðu þar til mikilla muna. Ég
tel að það séu þessar miklu breyt-
ingar á umhverfinu sem hafa valdið
því að nýliðun í kanadísku fisk-
stofnana hefur verið miklu lélegri
en Kanadamenn höfðu gert ráð
fyrir.
Niðurstaða mín er því sú að við
vestanvert Atlantshaf sé mjög
ábyrg fiskveiðistefna og fiskveiði-
stjórn, sem versnar þegar austar
dregur og þegar komið er i
Norðursjó keyri um þverbak.
Svarið við spurningunni um það
hvernig hafi til tekist hlýtur því að
verða á þann veg að því miður
hafi strandríkjunum ekki tekist
sem skyldi. Fiskafli fer minnkandi
og stofnar eru ofveiddir.
Erindi flutt á Fiskiþingi 1989. Höfundur
er forstjóri Hafrannsóknastofnunar.