Ægir - 01.04.1990, Blaðsíða 21

4/90
ÆGIR
185
Samdrátturinn á árinu 1988
stafaði að töluverðu leyti af því að
Dirgðir voru uppurnar um mitt það
ar' en samdrátturinn í fyrra er af
öðrum orsökum eins og síðar
verður vikið að. Stærstu kaup-
endur þorskalýsis á árinu 1989
voru:
Kaldhreinsað Ókaldhreinsað
meðalalýsi^tonn lýsi, tonn:
N°regur 255 Noregur 133
kólumbía 116 Bretland 128
Bretland 215
Brasilía 102
68% af meðalalýsinu er flutt út
þessara ofangreindu fjögurra
anda og Noregur er stærsti kaup-
andinn þriðja árið í röð.
Töluverður hluti af áætlaðri
frarnleiðslu ársins 1988 var seldur
fyrirfram veturinn 1987/1988.
^ramleiðslan varð hins vegar mun
jninni en reiknað hafði verið með,
ö|rgðastaða var orðin lág fyrir og
þess vegna reyndist ekki unnt að
anna eftirspurn um haustið 1988.
^erð á meðalalýsi varð óeðlilega
nátt en lítið var hægt að selja
néðan. Við þetta hækkaði verð
nokkuð á hrálýsi innanlands á
Vertíðinni 1989 og hafði þá
n^ekkað um rúmlega 35%, í doll-
Urum talið á tveimur árum.
Kaupendur héldu að sér
nöndum með kaup, sérstaklega í
Noregi. Þarlendum lýsisfram-
e'ðendum tókst að tryggja sér
nasgt lýsi á lægra verði en unnt var
jjö bjóða héðan, og aðrir hefð-
onndnir kaupendur að íslensku
Vsi, svo sem Bandaríkjamenn,
keYPtu ódýrara lýsi, sem selt er
Sern þorskalýsi, t.d. frá Japan og
J^ollandi. íslensku útflytjendurnir
nafa reynt að halda verðinu uppi,
en afleiðingin hefur orðið minni
Sala og nokkur birgðasöfnun frá
v°ri 1989.
Onnur orsök fyrir samdrætti í
sölu meðalalýsis er aukin umræða
og auknar rannsóknir á mengun
matvæla af eiturefnum. Fullkomn-
ari tæki og aðferðir við að mæla
slík efni hafa leitt til þess að unnt
hefur orðið að finna jafnvel hina
minnstu mengun af ýmsum eitur-
efnum, svo sem skordýraeitri, í
mörgum fituríkum fæðutegund-
um. Má þar nefna mjólkurvörur,
meira að segja móðurmjólk, fisk-
meti og þar af leiðandi lýsi.
í maí 1989 var sala stöðvuð á
íslensku lýsi í Svíþjóð vegna þess
að í því höfðu mælst 6—11 píkó-
grömm af díoxíni í grammi af lýsi.
Díoxín er í raun hópur meira en
200 mismunandi, náskyldra, líf-
ranna klórsambanda og eru
nokkur þeirra mjög eitruð. Þessi
efni myndast við bruna við lágt
hitastig þar sem klór er til staðar,
svo sem við sorpbrennslu, en
einnig í trjá- og pappírsiðnaði og
við bílaumferð. Eitt píkógramm er
einn milljón milljónasti hluti úr
grammi og er það hlutfall jafnt 0,4
mm af fjarlægðinni til tunglsins.
Talið er að fullvöxnum manni sé
óhætt að fá í sig 350 píkógrömm
af díoxíni hvern dag ævinnar svo
að í einni matskeið af íslensku
ómeðhöndluðu þorskalýsi er í
mesta lagi 15% af því magni. Tek-
ist hefur að þróa aðferð hér til að
hreinsa dioxínið úr lýsinu, og er
sala hafin að nýju til Svíþjóðar.
í febrúar 1989 birtust í þýsku
dagblaði niðurstöður þýskrar
rannsóknar á mengun ýmissa mat-
væla af svonefndu toxapheni.
Toxaphen er skordýraeitur, sem
aðallega hefur verið notað við
bómullarræktun. Það hefur verið
bannað í mörgum löndum síðan
1982. Hins vegar er það mjög
stöðugt og brotnar því seint niður í
náttúrunni og er lengi virkt í fæðu-
keðjunni. í rannsókn þessari
reyndist hlutfall þess vera nokkuð
hátt í þorskalýsi, sem sagt var af
íslenskum uppruna, sem þó hefur
ekki fengist staðfest.
Eftir birtingu þessarar blaða-
greinar hefur sala á íslensku lýsi
svo til alveg stöðvast í Þýskalandi.
Rannsóknir, sem gerðar hafa verið
síðan á íslensku þorskalýsi, bæði í
Þýskalandi og Englandi, á vegum
íslenskra framleiðenda, hafa leitt í
Ijós að mælingarnar eru mjög mis-
jafnar og óábyggilegar. Mikið mis-
ræmi hefur verið milli mælinga og
þannig hefur sama lýsið verið
mælt hjá sömu rannsóknarstof-
unni fyrst ómengað, en nokkru
síðar með tveimur milljónustu
hlutum (PPM) af toxapheni, sem
þó er aðeins um fjórðungur þess
sem birt var úr hinni upprunalegu
þýsku rannsókn. Sama misræmi
hefur einnig verið milli rannsókn-
arstofa í Englandi og Þýskalandi.
Ennþá er unnið að því að upplýsa
þetta mál, en alvarlegt er hve
mikla umfjöllun þessi þýska rann-
sókn fékk, þó ekki væri nema með
tilliti til þess hve uppruni sýna er
véfengjanlegur.
Erlent þorskalýsi er mun meira
mengað en það íslenska, t.d.
norskt lýsi, en í því hefur mælst
þrisvar sinnum meira díoxín en í
íslenska lýsinu. Þó veldur það
vonbirgðum að íslenskur fiskur
skuli verða fyrir slíkri mengun hér
við land og sýnir að við verðum að
halda vöku okkar og fylgjast betur
með þessum málum á erlendum
og innlendum vettvangi. Það er
álit höfundar þessarar greinar að
hér þurfi að stórauka rannsóknir á
þessu sviði á öllum sjávarafurð-
um, og von hans er sú að þær
muni leiða í Ijós, að þrátt fyrir allt
séu íslenskar sjávarafurðir hreinni
og heilnæmari en aðrar.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Bernh. Petersen.