Ægir - 01.04.1990, Blaðsíða 30

194
ÆGIR
4/90
isverðinu á þessum mórkuðum
rétt eins og íslenska fiskvinnslan.
Tollar og styrkir eru þau atriði sem
einna helst skerða samkeppnis-
hæfni íslenskrar fiskvinnslu og við
þurfum að líta af alvöru á þær
hindranir og þann mismun sem
þessar aðgerðir Evrópubandalags-
ins skapa einstökum fiskverk-
endum og einstökum greinum hér
innanland. Við hljótum að spyrja
hvort skynsamlegt sé að láta skert
samkeppnisskilyrði í samkeppni
um hráefnið leiða til þess að við
töpum samkeppnisstöðu okkar á
mörkuðunum með unna vöru.
Hlutverk ríkisvaldsins
Hin almenna regla er sú meðal
flestra þjóða að ríkisvaldið reynir
að skapa umhverfi sem er a.m.k.
jafnvelviljað innlendum sjávarút-
vegi, veiðum og vinnslu og þeim
sem keppa við þá í öðrum
löndum. Það er nauðsynlegt að
stjórnvöld hugsi um þessi mál sem
langtímastefnumörkun frekar en
taka ákvarðanir eftir því hvernig
pólitískir vindar blása á hverjum
tíma. Jöfnun samkeppnisskilyrða
hlýtur að vera sanngjörn krafa
sjávarútvegsins hvort sem um er
að ræða kaup á hráefni, tolla eða
styrki. Þegar við ræðum mótun
sjávarútvegsstefnu erum við ekki
að reyna að njörva samskipti aðila
innan sjávarútvegsins niður í fyrir-
fram ákveðið kerfi heldurað skapa
þanna ramma, það umhverfi, sem
getur á eðlilegan hátt leitt til
þeirrar niðurstöðu að allir aðilar í
íslenskum sjávarútvegi vinni sam-
eiginlega að því að hámarka arð-
semina af auðlindinni umhverfis
landið.
Það er sannfæring mín að þegar
íslensk fiskvinnsla fær tækifæri til
að starfa í slíku umhverfi, — þ.e.
þegar samkeppnisskilyrðin verði
henni jafnhagstæð og þeirri
erlendu, bæði á hinum erlendu
mörkuðum og í hráefnisöflun þá
muni hún standa hinni erlendu
fyllilega á sporði. Þetta verður
íslensk fiskvinnsla að skilja og trúa
á sjálf, því þegar þessum jöfnuði
er náð þarf hún ekki lengur að ein-
blína á ríkisvaldið til að fá
úrlausnir vanda síns.
Lágmarkskrafan í garð stjórn-
valda er sú að þau gefist ekki upp
við það að búa íslenskum sjávar-
útvegi þau skilyrði sem með þarf
til þess að ná þessu setta marki.
Semja við Evrópubandalagið
Hvað þarf þá að gera til þess að
íslensk fiskvinnsla sé samkeppnis-
fær? í fyrsta lagi þurfum við að ná
samkomulagi við Evrópubanda-
lagið. Núverandi samningur, þó
góður sé, nær ekki til nægilega
mikils hluta sjávarafurða. Samn-
ingurinn eins og hann er í dag,
skapar mismunun milli greina
sjávarútvegsins og gerir íslenskri
fiskvinnslu ekki kleift að nýta
markaðinn eins og nauðsynlegt er.
Af sömu ástæðu skapar samning-
urinn mismunun í samkeppnis-
skilyrðum milli innlendrar og
erlendrar fiskvinnslu þar sem
erlenda fiskvinnslan hefur getað
svo að segja óhindrað boðið í
íslenskan fisk á innlendum og er-
lendum fiskmörkuðum, flutt inn
án tolla og selt á tollvernduðum
mörkuðum Evrópubandalagsins.
Þar til við náum samkomulagi um
þessi atriði við Evrópubandalagið
er óumflýjanlegt að íslendingar
jafni samkeppnisskilyrðin meö
öllum tiltækum ráðum.
Jöfn samkeppnisskilyrði
Núverandi fiskveiðistefna felur
veiðiréttinn og ráðstöfun aflans í
hendur útgerðarinnar. Með opn-
ara samfélagi og aukinni sam-
keppni hafa útgerðarmenn og sjó-
menn gert kröfu um hæsta verð á
hráefninu á hverjum tíma. Engin
ástæða er til að ætla að íslenska
fiskvinnslan eigi ekki að geta greitt
að meðaltali hæsta verð sé sam-
keppnisstaðan jöfn. Það er hins
vegar staðreynd að staða fisk-
vinnslunnar í fiskverðssamningi í
Verðlagsráði er nánast óverjanleg.
Það hlýtur að vera eitt brýnasta
viðfangsefni sjávarútvegsins að
móta nýja stefnu um hvernig verð-
lagningu verði háttað og hvernig
útgerðin semur við sjómenn í
framtíðinni. Frjáls verðlagning
hlýtur í framtíðinni að vera æski-
legt markmið en frelsið mun ekki
geta þróast á markaðnum nema
leikreglur séu sanngjarnar og
íslenska fiskvinnslan standi jafn-
fætis erlendri fiskvinnslu í þeim
leik.
Aflamiðlun
Nýstofnuð aflamiðlun er vísir að
auknum skilningi manna á því að
nauðsynlegt er að stýra framboði á
erlendum markaði og gefa
íslensku fiskvinnslunni a.m.k.
möguleikan á því að bjóða í
aflann.
Um aflamiðlun náðist samstaða
milli stjórnmálamanna, verkalýðs-
hreyfingar og sjávarútvegsins
vegna þess að menn viðurkenndu
að fenginni reynslu að nauðsyn-
legt er að takmarka framboðið til
að ekki yrði verðfall á markaðn-
um.
Þetta eru sömu rök og samein-
uðu menn um SÍF árið 1932 og
með miklum samdrætti í magni á
saltfiskmarkaðnum á þessum tíma
eru þau jafngild í dag og þau voru
þá.
Með opnun þjóðfélagsins og
auknum kröfum um arðsemi
verður ekki komist hjá því að
menn endurhugsi hlutverk sjávar-
útvegsins í byggðaþróun eða það
sem ég hef viljað kalla félagslegt
hlutverk sjávarútvegsins.
Fjárhagsleg endurskipulagning
Óumflýjanlegt er að innan fisk-
vinnslunnar haldi áfram sú þróun
fjárhagslegrar endurskipulagn-
ingar og sameiningar sem hefur átt
sér stað. íslensk fiskvinnslufyrir-