Ægir - 01.04.1990, Blaðsíða 26

190
ÆGIR
4/90
Magnús Gunnarsson:
Um mótun
fiskvinnslustefnu
Inngangur
Örugglega er tímabært að ræða
mótun íslenskrar fiskvinnslu-
stefnu. Þetta hugtak „fiskvinnslu-
stefna" hefur komið aftur og aftur
upp á yfirborðið á síðustu mán-
uðum og þá gjarnan sem and-
stæðan við hina margumtöluðu og
umdeildu fiskveiðistefnu. Bæði
hugtökin fela hins vegar í reynd í
sér leit okkar að skynsamlegri nýt-
ingu auðæfanna í hafinu um-
hverfis landið, þ.e. hvernig við
hámörkum arðinn af þeim fiski
sem veiddur er og hvernig við
skiptum þessum verðmætum sem
í auðlindinni felast á sem réttlát-
astan hátt milli landsmanna.
Menn eiga enn eftir að deila um
fiskveiðistefnuna og hvernig
þessum verðmætum sé skipt en
hins vegar er í þessari umfjöllun
gengið út frá því að núverandi
fiskveiðistefna verði grunnurinn
að framtíðarstefnumörkun á þessu
sviði og gert ráð fyrir því að sjávar-
útvegurinn verði að aðlaga sig
þeim staðreyndum sem hún hefur
í för með sér hvort sem mönnum
líkar betur eða verr.
Lengi hefur verið þörf á að
íslenskur sjávarútvegur hugsaði
um þróun sína og umhverfi sem
eina heild í stað hinnar miklu og
hörðu skiptingar sem gjarnan
hefur verið á liðnumáratugum á
milli útgerðar og fiskvinnslu. Þess-
vegna verður hér rætt um stefnu-
mörkun fyrir íslenskan sjávarútveg
í heild, þ.e.a.s. sjávarútvegsstefnu
og reynt að leggja út af því
umhverfi og samkeppnisskilyrðum
fyrir fiskvinnsluna sem núverandi
fiskveiðistefna leggur grunn að
fyrir fiskvinnsluna.
Hvað er þá fiskvinnsla? í hugum
fjölmargra er fiskvinnsla á íslandi
fólgin í frystingu, söltun eða herslu
á fiski. Þessi skilgreining átti við
hér á árum áður en í dag er hug-
takið „fiskvinnsla" mun víðtæk-
ara. Eftir þær breytingar sem átt
hafa sér stað á síðustu árum í
markaðsmálum og flutningatækni
er eðlilegra að skilgreina fisk-
vinnslu sem alla þá meðhöndlun á
fiski sem á sér stað eftir að hann
hefur verið veiddur og fluttur að
landi, til aðlögunar að þörfum
neytandans. Ýmsir vilja þó skil-
greina fiskvinnsluna mun víðar og
segja að fiskvinnslan hefjist þegar
fiskurinn kemur í veiðarfærið.
Árið 2000
Áður en fjallað er um mótun
sjávarútvegsstefnu og þátt fisk-
vinnslustefnunnar í þeirri heildar-
stefnumótun er áhugavert að
reyna að átta sig á því hvar íslensk
fiskvinnsla muni standa að 10
árum liðnum. Að sjálfsögðu er hér
um hugmyndir að ræða sem settar
eru saman fyrst og fremst í þeim
tilgangi að vekja menn til umhugs-
unar um framtíðina.
ísland og umheimurinn
Árið 2000 verða íslendingar
vonandi búnir að jafna ágreining
sinn við Evrópubandalagið og
tollamúrar bandalagsins á salt-
fiski, ferskum flökum, síld og
öðrum sjávarafurðum verða
horfnir. Fríverslun með fisk verður
orðin raunveruleiki hvað tolla
varðar. Ólíklegt er að íslendingar
verði orðnir aðilar að Evrópu-
bandalaginu þar sem bandalagið
hefur ekki áhuga fyrir fullri form-
legri aðild margra smáríkja. Norð-
menn munu hins vegar verða
komnir inn í bandalagið með fulla
aðild. Almennt mun hafa náðst
árangur í Gatt-viðræðum um tolla-
og ríkisstyrki á landbúnaðar- og
sjávarafurðum og aðrar viðskipta-
hindranir. Samkeppnisskilyrði
munu því batna hvað þetta snertir.
Árangurinn af umræðunni um
hagkvæma verkaskiptingu milli
þjóða mun hafa skilað sér og við
getum stytt leiðina milli framleið-
enda og neytenda.
Afli á íslandsmiðum
Núverandi stefnumörkun um
nýtingu fiskstofna mun hafa skilað
árangri svo að við munum veiða a
íslandsmiðum heildarafla sem er
heldur meiri en við veiðum í dag
eða trúlega um I900 þús. tonn.
Botnfiskaflinn gæti verið um 700
þús. tonn og hugsanlega veiðum