Tímarit lögfræðinga - 01.11.1976, Síða 7

Á fyrstu árum verkalýðshreyfingarinnar var vinnustöðvunum,
verkfalli eða verkbanni, bæði beitt til lausnar á réttarágreiningsatr-
iðum og hagsmunaágreiningi. En aðiljar vinnumarkaðarins komust
brátt að þeirri niðurstöðu, að vinnustöðvunaraðferðin væri bæði dýrt
og óþénugt tæki til að leysa réttarágreiningsmál. Með þeirri baráttu-
aðferð var nærtækt að sá sigraði, sem sterkari var, en ekki endilega sá,
sem réttinn átti. Varð því snemnia samstaða um það hér á Norður-
löndum, að heppilegast væri, að sérstakir dómstólar fengju þessi rétt-
arágreiningsmál til meðferðar, og varð niðurstaðan sú, að settir voru
á stofn sérstakir vinnumarkaðsdómstólar. Má þar fyrst nefna Den
faste voldgiftsret í Danmörku, sem átti rætur að rekja til gerðardóm-
stóls, sem komst á laggirnar eftir mikla vinnudeilu 1899. f Noregi
var slíkur dómstóll, Arbetsretten, stofnsettur árið 1916, og í Svíþjóð
komst Arbetsdomstolen á fót árið 1928.
Það er sérkenni þessara dómstóla, að aðiljar vinnumarkaðarins,
þ. e. a. s. heildarsamtök þeirra, hafa nokkra íhlutan um val dómenda.
Á það m.a. að stuðla að því, að í dómi sitji menn með sérþekkingu í
vinnumarkaðsmálum. Annað einkenni vinnumarkaðsdómstóla er það,
að málsmeðferð sé sem hröðust, til þess að endanlég úrslit máls fáist
sem fyrst. Er þá m.a. til þess litið, að kjarasamningar gilda oftast til-
tölulega skamman tíma, 1—2 ár í mesta lagi. Eiga ýmsar sérreglur um
málsmeðferð fyrir þessum dómstólum að stuðla að því, að eigi þurfi
lengi að bíða endanlegrar úrlausnar. T.d. verður dómum vinnumarks-
dómstólanna eigi skotið til æðra dóms.
Félagsdómur er um margt sérstæður í íslenska
dómsmálakerfinu, enda fjallar hann um ágrein-
ingsatriði, sem eru á mörkum þess, sem dóm-
stólar fást yfirleitt við. Þessi dómstóll hefur
nú starfað í tæplega fjóra ártaugi, og hafa
því myndast ýmsar fordæmisreglur, sem hann
varða. Hákon Guðmundsson var forseti Félags-
dóms 1938—1974, og hefur hann samið grein
þá, er hér birtist, og skýrt frá reglum laga nr.
80/1938, fordæmisreglum um Félagsdóm og
skoðunum sínum á ýmsum álitamálum á þessu
sviði. Hákon var hæstaréttarritari 1936—1964
og yfirborgardómari í Reykjavík eftir það til
ársloka 1973, er hann lét af embætti fyrir ald-
urs sakir.
101