Ægir - 01.10.1994, Page 20

Jakob Magnússon fiskifræðingur: „Því miður eru nokkur
dæmi um að fiskimið sem finnast í úthafi eru ofveidd á til-
tölulega skömmum tíma og ganga til þurrðar. Rannsóknir
skortir oft til grundvallar veiðunum en vaxtarhraði og við-
koma fiska í köldum og djúpum sjó er stundum annar og
mun hægari en þekkist á grunnslóð."
hefur dregist mjög saman án þess aö
menn viti nákvæmlega um orsakir.
Þegar hrygningarsvæöi blálöngu
fannst við Island rauk veiöin upp í
rúm 5.000 tonn. Nú er hún dottin nið-
ur aftur í tæp 2.000 tonn.
Það á mjög mikið eftir að kanna
djúpslóðina í hafinu í kringum okkur.
Áherslan hefur verið á veiðar á grunn-
slóð. Það er vissulega vaxandi áhugi á
úthafsrannsóknum en þetta er auðvit-
að allt spurning um fjármagn, en mér
finnst að þetta þurfi að gera.
Það er margt að finna í úthafinu en
hvergi á vísan að róa."
Frelsið á úthafinu að líða undir lok
Samkvæmt upplýsingum sérfræð-
inga utanríkisráðuneytisins er óumdeilt
að svæði eins og Smugan í Barentshafi,
Síldarsmugan austan íslands og Reykja-
neshryggurinn teljast úthaf þar sem
veiðar eru í orði kveðnu frjálsar. Það
sama gildir um svæði í nágrenni Ný-
fundnalands, í hafinu milli Grænlands
og íslands, vestan Grænlands og suður
eftir Atlantshafshryggnum þar sem lög-
sögur strandríkja ná ekki saman. Þeir
tímar að þjóðir geti sent skip sin til
veiða á þessum svæðum em hinsvegar í
þann veginn að líða undir lok. Stefnt
er að því að tveir fundir verði haldnir í
úthafsveiðinefnd Sameinuðu þjóðanna
fram til hausts 1995 og þá liggi fyrir
samþykkt um út-
hafsveiðar sem
byggir á ákvæðum
Hafréttarsáttmál-
ans. Eftir þann tíma
má reikna með að
veiðar á úthafi veröi
alltaf byggðar á
samningum milli
þeirra þjóða sem
hagsmuna eiga að
gæta í hverju tilviki
og frjálsar og óheft-
ar veiöar heyri sög-
unni til. Þetta á sér-
staklega við um
veiðar úr deilistofn-
um en með deili-
stofni er átt við fisk-
stofn sem gengur út
og inn úr lögsögu strandríkja og á ef til
vill uppruna sinn í lögsögum tveggja
ríkja. Þannig er norsk-íslenski síldar-
stofninn gott dæmi um deilistofn sem
flakkar milli lögsagna.
Talið er líklegt að eftir að út-
hafsveiðinefndin kemst að niðurstöðu
verði stjórn veiða á afmörkuðum
svæðum falin stofnunum sem skipaðar
eru þjóðum sem hagsmuna eiga að
gæta. Þannig eru þegar starfandi tvær
nefndir, önnur heitir NEAFC og hin
NAFO. NEAFC fjallar um veiðar í aust-
urhluta Norður-Atlantshafs en NAFO
um veiðar í vesturhlutanum, t.d. haf-
svæðin kringum Kanada. Þegar nefndir
þessar hafa sett kvóta á fiskistofna hafa
þjóöir undantekningalítið virt það.
Þannig veiða íslendingar aðeins rækju
á Flæmska hattinum svokallaða en á
henni er ekki kvóti. Aðrar fisktegundir
sem kunna að fást á þessu svæði eru
kvótabundnar og ekki veiddar.
íslendingar of seinir
Nú þegar liggur fyrir einn samning-
ur sem tekur til veiða á heilu hafsvæði
bæði landgrunni og úthafi. Það er
samningur Rússa, Bandaríkjamanna,
Pólverja, Suður-Kóreumanna ogjap-
ana um veiðar í Beringshafi. Hér eftir
mega einungis aðildarþjóðir samnings-
ins veiða á þeim hluta Beringshafs sem
áöur taldist úthaf.
Hatton-Rockall svæðið og Sval-
barðasvæðið hafa sérstöðu meðal
svæða sem Islendingar gætu hugsan-
lega stundað veiðar á. Nýting Sval-
barðasvæðisins byggir á sérstökum
samningi frá 1920 og þó margar aðild-
arþjóðir hafi mótmælt túlkun Norð-
manna á honum og mótmælt verndar-
svæðinu, sem nær frá 4 mílum út á
200 mílur, verða slíkar deilur aðeins
ieystar í samningaviðræðum.
Hatton-Rockall svæðið er umdeilt.
Bretar, Danir fyrir hönd Færeyinga og
íslendingar hafa gert tilkall til auð-
linda á hafsbotni þar og telja t.d. bæði
Danir og Islendingar að svæðið tengist
íslenska landgrunninu og því fær-
eyska. Bretar sýndu klærnar í sumar
þegar togari var tekinn á svæðinu og
færður til hafnar. Því er ólíklegt að
veiðar þar þyki fýsilegar nema sam-
kvæmt samningum þar um.
Því virðist sem frelsið á úthafinu sé
að líða undir lok og íslendingar í raun
of seinir að verða sér úti um veiði-
reynslu í fjarlægum lögsögum sem
hugsanlega gæti aflað þeim veiðileyfis í
samningaviðræðum framtíðarinnar. □
Sjómenn rekast á sinnepsgas
Sænskir sjómenn á fiskibátnum Kairo fengu sannkallaðan óhappadrátt þegar
þeir komu að landi með gráan klump af einhverjum óþverra sem talið er vera
sinnepsgas. Þetta fannst í Eystrasalti skammt undan Uddevalla og er í annað
skiptið á tiltölulega stuttum tíma sem þetta gerist. Að þessu sinni komu sjó-
mennirnir með klumpinn í land svo hægt væri að sannreyna hvað hér væri á
ferðinni. Sjómennirnir urðu veikir af því að meðhöndla fenginn og þeir og bát-
urinn gengust undir sérstaka hreinsun þegar í land var komið.
Sjómenn á þessum slóðum óttast mjög að fiskimið þeirra mengist af völdum
þessa en vitað er um 16 skipsflök frá stríðsárunum á því hafsvæði sem gassins
hefur orðið vart. (Yrkesfiskaren sept. 1994.)
20 ÆGIR OKTÓBER 1994