Ægir - 01.02.1996, Qupperneq 26

Vöxtur ýsu við Island
Einar Jónsson.
A sl. ári voru viðmiöunarmörk ýsu S- og SV-lands lækkuð
samkvæmt tillögu Hafrannsóknastofnunarinnar. Þetta ver gert
vegna þess að stór árgangur frá 1990, sem var að verða uppistaða
veiðinnar, hafði vaxið mjög treglega á þessu svæði og í það
stefndi að hann yrði að veru-
legu leyti friðaður þarna sem
5 ára fiskur. Eftir þessa gjörð
hafa margir sjómenn og hags-
munaaöilar spurt um vöxt
ýsunnar. Þykir mörgum skjóta
skökku við að fiskur vaxi treg-
lega fyrir SV-landi þar sem
sjór er hvað hlýjastur hér vib
land og vitna í að löngum
hafi verið talað um ab fiskur
vaxi hægar í kalda sjónum
fyrir norðan og austan. Hér á
eftir verbur reynt að varpa
nokkru ljósi á vöxt ýsu. Mikl-
ar breytingar hafa reyndar
orðið á vexti (og kynþroska)
ýsu hér við land sem vekja
upp forvitnilegar spurningar sem enn er verið að leita svara við.
Vöxtur ýsu getur þannig verið næsta misjafn eftir svæbum og
árum og hér á eftir verður litið á þennan breytileika án þessa þó
að brotið sé til mergjar þab atriði hvab veldur slíkum breytileika.
Mikil breidd í lengdardreifingu aldurshópa
Ýsa vex ekki aðeins misjafnlega eftir ámm, aldri og svæðum
heldur og innan hvers aldurshóps, þ.e. mikil breidd er í lengdar-
dreifingu jafngamalla fiska. Ef skoðuö er lengdardreifing aldurs-
hópa ýsu úr stofnmælingu botnfiska (ralli) 1994 (mynd 1) sést
10 14 18 22 26 30 34 38 42 46 50 54 58 62 66 70
1. mynd. Lengdardreifing (%/cm) aldurshópa ýsu í ralli 1994
að aðeins yngsti fiskurinn er skýrt afmarkaður, þ.e. eins árs göm-
ul ýsa. Strax á öðru ári fara jaðrar lengdardreifinga að skarast
sem þýðir að jafnstórir fiskar séu misgamlir. Sama fyrirbrigði má
sjá hjá flestum fisktegundum og stafar af því að jafngamlir fisk-
ar vaxa misvel af ýsmum ástæðum. Eftir því sem fiskurinn verð-
ur eldri getur enn teygst á breiddinni í lengdardreifingunni en
göngur fiska milli svæða með misjöfn vaxarskilyrði geta þó á
móti orðiö til að draga úr þessum mun þegar á heildina er litið.
Mismunandi hrabur vöxtur jafnaldrá er algengur hjá „íslensk-
um" fisktegundum, enda vaxtarskilyrði misjöfn vib landið, og
veldur þetta ruglingi og vanda þegar stofnum er skipt upp í ald-
urshópa eða fyiki sem er forsenda fyrir reiknilíkani eins og V.P.
greiningu (á stofnstærð). Ef vitað er að vöxtur er misjafn eftir
svæðum er bmgðist við þessu með því að vinna hvert hafsvæbi
sér eins og gert er meb þorsk. Við úrvinnslu á aflagögnum þorsks
hefur íslandsmiðum löngum verib skipt upp í norður- og suður-
svæbi sem skipt er um línur sem dregnar em út frá Bjargtöngum
og Eystrahorni, mynd 2. Þetta er gert á þeirri forsendu að á norð-
ursvæðinu, sem er meb kaldari sjó, sé fiskurinn smærri eftir aldri
og öfugt fyrir suðursvæbi sem er hlýrra. Slíkt er þó ekki algilt fyr-
ir fisk sem oröinn er kynþroska og farinn að færa sig mikið á
milli svæða. Hjá ýsu hefur þessi svæbaskipting ekki verið not-
ub, bæði vegna þess ab mismunandi vöxtur eftir þessum svæð-
um (eða öðrum) verður ekki beint borblagbur (mynd 3) og eins
vegna hins ab ýsan heldur sig mest og veiðist í hlýja sjónum,
þ.e. sunnan og vestan til við landið.
Lélegri vöxtur ýsu undanfarin ár
Eins og nefnt er að framan hafa orðið miklar breytingar á
vexti ýsu hér við land á undanförnum ámm. Þetta kemur fram í
gögnum um stofnmælingu botnfiska (mynd 4) þar sem meöal-
lengd 3 til 6 ára ýsu hefur nær stöðugt farið fallandi síðustu 7-8
árin. Þetta má þó einnig sjá þannig að síðustu 5 árin (síðan
1990) sé vöxtur lakari en var jafnmörg ár á undan. Á sama tíma
er kynþroskahlutfall sömu árganga á sama svæði nær spegil-
mynd vaxtarins, þ.e. hlutfallið eftir aldri hefur stórleg aukist
(mynd 4). Mjög líklegt er að samband sé hér á milli án þess ab
óyggjandi hafði verið sýnt fram á slíkt hvað ýsu varðar. Spurn-
ingunni sem næst rís, þ.e. hvab valdi hinum aukna og
snemmæra kynþroska, verður vart svarað að sinni nema með á-
giskunum. Þar sem megnið af ýsustofninum heldur sig í hlýja
sjónum þar sem hitasveiflur milli ára em tiltölulega litlar er eins
líklegt að mismunandi fæðuframboð sé mögulegur orsakavaldur
aukins kynþroska. Vísbeningar frá Noregi benda til þess að vel
alin ýsa verði fyrr kynþroska en ella. Kynþroski hjá ungum fiski
dregur síðan vafalítib mjög úr vexti á því æviskeiöi fisksins sem
hann ætti annars að vera hvað hraðastur.
26 ÆGIR