Ægir - 01.10.1996, Blaðsíða 16

en 10% sem er miklum mun minna en
hjá öðrum fyrirtækjum í hópnum.
Þau 56 fyrirtæki sem högnuðust
meira en 15% 1995 höfðu heldur engar
tekjur af frystitogurum en 79% tekna
sinna af útgerð.
Af þessu má ráða að þau fyrirtæki
sem eru verst stödd eru meðalstór fyrir-
tæki sem eiga ekki frystitogara, eru
mjög skuldsett og reiða sig að 2/3 á
vinnslu en 1/3 á útgerð. Þessi lýsing
gæti átt við sjávarútvegsfyrirtæki í með-
alstóru eða litlu sjávarþorpi sem gerir út
einn ísfisktogara og kaupir að auki fisk
af smábátum og rekur meðalstórt eða
lítið frystihús.
Opinbert leyndarmál
Samkvæmt bestu heimildum Ægis er
skilgreiningin á tapi og hagnaði nokk-
uð á reiki eftir því hvernig litið er á mál-
ið. Sé horft eingöngu á botnfiskvinnslu
sem umræðan hefur að mestu snúist
um skekkir það nokkuð myndina að
frysting loðnu og síldar er hjá mörgum
fyrirtækjum bókfærð með botnfisk-
vinnslu enda nær ómögulegt að greina
sundur afkomu einstakra fisktegunda. Á
vinnslu þessara tegunda hefur verið
hagnaður sem hefur haldið uppi fryst-
ingu á þorski, ýsu og ufsa. Þannig full-
yrða heimiidarmenn Ægis að sé grannt
skoðað séu aðeins tvö fyrirtæki á land-
inu sem geti sagt að botnfiskfrysting
þeirra sé rekin með hagnaði. Þetta eru
Grandi hf. og Haraldur Böðvarsson hf.
á Akranesi. Þannig sé ástandið í raun
verra en meðaltalstölur gefa til kynna.
Annað sem telst vera opinbert leynd-
armál er að rússafiskurinn svokallaði
sem mörg frystihús hafa keypt til að
mæta hráefnisskorti hefur aukið á tapið
því verð á honum hefur einnig verið of
hátt og hefur vinnslan tapað á því líka.
Fortíð og framtíð
Árið 1991 var hlutur fiskvinnslu af
landsframleiðslu 5.4% og hafði lækkað
úr 7.4% árið 1986.
Árið 1991 voru 7103 ársverk talin í
fiskvinnslu, sem er 2.7% af heildar-
mannfjölda, en árið 1986 eru talin
9.108 ársverk í fiskvinnslu sem er þá
3.7% af mannfjölda. í dag er áætlað að
6.500 ársverk séu í fiskvinnslu, þar af
um 5.000 í botnfiskvinnslu.
Samkvæmt Útvegi, talnabálki Fiskifé-
lags íslands, voru landfryst þorskflök og
landfryst þorskflök í blokk árið 1995
27.160 tonn og útflutningsverðmætið
samtals samanlagt 8.029 milljónir.
Sé litið aftur til ársins 1992 nam
magn þessa sömu tegunda í frystingu
45.741 tonnum og verðmæti 12.550
milljónir samtals.
Af þessu má ráða að fiskvinnsla er
ekki eins mikilvæg atvinnugrein fyrir
þjóðarbúið í heild og hún áður var og
hlutfall mannafla sem hefur lifibrauð
sitt af henni fer minnkandi. Vinnsla
þorsks í frystihúsum vegur um 30% af
framleiðslu þeirra.
Hitt er svo annað mál að frystingin
er sú grein sjávarútvegsfyrirtækja sem
krefst hlutfallslega flests starfsfólks. Þess
vegna hagar víða þannig til að lokun
eins frystihúss í sjávarþorpi getur orðið
til þess að gríðarlega hátt hlutfall íbú-
anna missir vinnuna. Þannig er vandi
fiskvinnslunnar ekki aðeins hagfræði-
legur eða rekstrarlegur vandi sem
stjórnast af markaðslögmálum heldur
eru pólitískir fletir á vandanum líka.
Gott dæmi um vandann sem við
blasir er boðuð lokun Hraðfrystihúss
Ólafsfjarðar frá næstu áramótum. Fyrir-
tækið veitir um 400 milljónum árlega,
eigið fé er upp urið og tapið var 27
milljónir á síðasta ári og nam 26 millj-
ónum fyrri helming þessa árs. Hjá fyrir-
tækinu vinna um 70 manns sem er stór
hluti vinnuafls á Ólafsfirði.
Með boðaðri lokun Hraðfrystihúss
Ólafsfjarðar má segja að vandinn hafi
fengið andlit og margir hrukku við og
umræður urðu meiri og opinskárri en
oft áður. Síðan hefur ástandið á fleiri
stöðum á landsbyggðinni verið í frétt-
um. Frystihúsið á Þingeyri er lokað og
verður trúlega ekki opnað á ný, á Stöðv-
arfirði hefur frystingu botnfisks verið
hætt, á Sauðárkróki er stefnt að því að
hætta frystingu bolfisks með tilheyr-
andi fjöldauppsögnum. Norðurtanginn
á ísafirði, til skamms tíma eitt stærsta
frystihús á Vestfjörðum, er til sölu. Þar
hefur verið tap á frystingunni langa
hríð og skuldir fyrirtækisins orðnar
mjög miklar eftir áföll í útgerð. Við
þetta mætti bæta að bolfiskfrystingu var
hætt hjá Borgey á Hornafirði á síðasta
ári.
Stöndum við verr en aðrir?
í erindi sem Ágúst H. Elíasson,
framkvæmdastjóri Samtaka fisk-
vinnslustöðva, hélt á aðalfundi sam-
takanna í september bar hann ýmsa
þætti í íslenskri fiskvinnslu saman við
nágrannalönd okkar Noreg og Dan-
mörku. Þar kom fram m.a. að meðal-
afköst í snyrtingu flaka á íslandi væru
50-60 kg á klst. meðan sambærilegar
tölur frá Danmörku sýndu 110 kg af-
köst á klst. Þetta sagði Ágúst leiða til
Ágúst H. Elíasson, framkvœmdastjóri Sam-
taka fiskvinnslustöðva, telur tímabœrt að
taka einstaklingsbónus upp að nýju í fisk-
vinnslu.
Rússafiskurinn svokallaði sem mörg frystihús hafa keypt til að
mæta hráefnisskorti hefur aukið á tapið því verð á honum hefur
einnig verið of hátt og hefur vinnslan tapað á því líka.
1 6 ÆGIR