Ægir - 01.01.2000, Blaðsíða 29

SJÁVARÚTVEGSDEILD HA 10 ÁRA
lífsins af menntamálum til þessa verið mjög lítil. „Ég
man ekki eftir nema einu tilviki að ég hafi fengið ein-
hver skilaboð úr atvinnulífinu um hvað við ættum að
gera. En þegar þetta afskiptaleysi atvinnulífsins af
starfi okkar ber á góma þá tel ég að ástæðan sé ein-
faldlega sú menntahefð í þessari atvinnugrein hefur
ekki verið til staðar. Þetta er þó að breytast vegna
þess að margir af stjórnendum sjávarútvegsfyrirtækja
í landinu eru gamlir nemendur okkar.”
Þörf á fleiri sérfræðingum
Þeir fimmtíu og sex sjávarútvegsfræðingar sem Há-
skólinn á Akureyri hefur brautskráð hafa ekki haft af-
gerandi áhrif á störf og stefnu í íslenskum sjávarút-
vegi, að mati Jóns. „Menn væru að taka alltof stórt
upp í sig ef þeir héldu slíku fram. Hins vegar eru allt
aðrir og stærri hlutir að gerast; markaðsvæðing sjáv-
arútvegsins hefur miklu breytt og fyrst nú á allra síð-
ustu árum er kvótakerfið í raun farið að virka sem
skyldi. Þessir þættir og fleiri eru það sem kallar á vel
menntað starfsfólk inn í greinina,” segir Jón, sem tel-
ur að á næstu árum verði verulegar breytingar á öllu
starfsumhverfi íslensks sjávarútvegs. Gróft áætlað
starfa í dag um 12 þúsund manns við greinina, álíka
margir á sjó og í landi. Telur Jón að á næstu tíu árum
muni starfsfólki fækka um nærri 40% í báðum hóp-
um, þó heldur meira þó í landi en á sjó.
„A sama tíma mun atvinnugreinin halda áfram að
þróast í átt til aukinnar tæknivæðingar og sérhæfing-
ar - og sífellt verður meiri þörf á fá til starfa sjávarút-
vegsfræðinga, viðskiptafræðinga, tölvufræðinga, verk-
fræðinga og aðra slíka. Æskilegt er að eftir svo sem
tíu ár verði tveir þriðju hlutar starfsmanna í land-
vinnslu komnir með einhverja sérhæfða háskóla-
menntun, en í dag er hlutfallið á bilinu 5 til 10%.
Það er þó full mikil bjartsýni að ætlast til þess að á
einum áratug verði hlutfall háskólamenntaðra starfs-
manna komið í þessa óskatölu, raunsæi er að búast
við kannski 20%. Það er þó ákveðið vandamál að
greinin hefur ekki enn markað sér neina ákveðna
stefnu í menntamálum starfsfólks. Það er þó afar
mikilvægt, því bætt menntun tel ég að myndi skila
miklu meiri arði en þessari þriggja prósenta fram-
leiðniaukningu á ári sem verið hefur síðustu ár og var
kynnt sérstaklega á dögunum.”
Glímum
við gamla fordóma
Eins og segir hér að framan er aðsókn að sjávarútvegs-
deildinni ekki nándar nærri jafn mikil og forstöðu-
maður hennar vildi sjá og deildin getur annað. En
hver er ástæða þessa? Hvers vegna er ekki eftirsótt að
nema sjárvarútvegsfræði þegar atvinnumöguleikar
fólks með þessa menntun eru góðir - rétt eins og
launakjörin? „Því miður held ég að við séum að glíma
við gamla fordóma,” segir Jón Þórðarson og hann
heldur áfram:
„Við sjáum ef til vill þarna hvert viðhorfið til sjáv-
arútvegsins er - og það hefur jafnframt verið kannað
hvert ungt fólk sæki áhrifin þegar það velur sér fram-
haldsnám. Áhrifin koma að langmestu leyti frá for-
eldrum og systkinum, að mestu leyti þó frá móður.
Þar af leiðandi má halda því fram í gamni, en þó
nokkurri alvöru, að brýnt sé fyrir íslenskan sjávarút-
veg að koma sér vel við konur. Einnig hafa breytt
gildi í þjóðfélaginu sitt að segja.
Þeir sem fara í skipstjórnar- eða vél-
stjóranám fá að heyra að þeir séu
ekki heima hjá sér nema lítinn
hluta árs, þeir sinni ekki fjölskyldu
sinni sem skyldi, standi sig illa við
barnauppeldi og uppfylli almennt
talað ekki skyldur sínar í nútíma-
þjóðfélagi. Hér erum við með öðr-
um orðum að tala um aukið vægi
hinna mýkri gilda. En þetta á ekki
að gilda um nám í sjávarútvegs-
fræðum, sem veitir fólki aðgang að
góðri vel launaðri vinnu í landi,
þannig að spurningu þinni um það
hvers vegna aðsókn að sjávarútveg-
deildinni sé ekki meiri get ég ekki
svarað með góðu móti.”
Við skólamenn þurfum
að standa okkur í samkeppninni
Áður en sjávarútvegsdeild Háskólans á Akureyri var
sett á laggirnar fóru þeir sem numu sjávarútvegsfræði
á háskólastigi gjarnan til Tromsö í Noregi. Að sögn
Jóns hefur verulega dregið út aðsókn Islendinga að
skólanum þar, en hann telur þó alls ekki æskilegt að
reynt verði að draga úr utanferðum Islendinga til
náms í þessum greinum.
„Ég held að lang best fyrir okkur sé að stýra þessu
ekki neitt. Ef betri menntun er í boði erlendis en hér
heima þá fara menn út. Við skólamenn verðum að
standa okkur í samkeppninni um að mennta fólkið
sem mest, fólkið sem verður að standa sig í sam-
keppninni úti í atvinnulífinu. Það er gott fyrir ís-
lenskan sjávarútveg að til starfa komi fólk sem hefur
sótt menntun sína sem víðast. Við þurfum ekki að
horfa sérstaklega til Tromsö í þeim efnum. Ég hefði
til dæmis viljað að fleiri færu til náms í Japan eða
Kína, þangað hafa tveir eða þrír einstaklingar farið til
náms - en mættu vera fleiri.”
Jón Þórðarson,
forstöðumaður
sjávarútvegsdeildar
Háskólans á
Akureyn'.
Sjávarútvegsfyrirtækin eiga að gera
þekkinguna að söluvöru
Að mati Jóns munu á næstu árum eiga sér stað mikl-
ar breytingar í íslenskum sjávarútvegi.
„I öllum frumvinnslugreinum alls staðar í heimin-
um gerist það um þessar mundir að almennu verka-
fólki fækkar. Fleiri menntaðir einstaklingar eru að
koma til starfa og greinarnar eru að breytast í það sem
við kölium þekkingariðnað. Einmitt þess vegna er
þörf á fleiri einstaklingum sem hafa hlotið góða
menntun á þessu sviði,” segir Jón Þórðarson.
„Islenskur sjávarútvegur er byggður á þekkingu og
þar höfum við forskot fram yfir aðra í því að selja
þekkingu okkar til annarra og í þeim efnum eru fyr-
irtæki eins og Marel, Tölvumyndir og Sæplast góð
dæmi. Sjávarútvegsfyrirtækin sjálf eiga líka að hugsa
um fleira en veiðar og vinnslu, eiga að breyta sér að
hluta til í þekkingarfyrirtæki. Setja upp deildir sem
selja þekkingu og reynslu til annara og afla sér tekna.
Þetta er reyndar farið að gerast í nokkrum mæli í dag
og verður mun meira í náinni framtíð, þegar menn
gera sér betur ljóst að þekking er söluvara - jafn mik-
ils virði og kvótinn.”