Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1920, Blaðsíða 9

7
Margan lærðan manninn höfum vjer á þann hátt eignast
bæði fyr og síðar, og mun óhætt að fullyrða, að ekki höf-
um vjer í fróðleik og þekkingu staðið að baki öðrum þjóð-
um, ef miðað er við fólksfjölda og aðrar aðstæður.
En reynsla vor hefir verið hin sama og annarstaðar, að
ekki hefir allri þekkingu verið beitt á rjettan hátt og oft og
einatt til alls annars en góðs. Hvort slíkt hefir átt sjer stað
hjer á hærra eða lægra stigi en annarstaðar, skal alveg látið
liggja milli hluta. Hitt varðar mestu, að menn veiti athygli
þeirri kenningu, sem viðburðir siðustu tíma flytja oss, um,
að hver maður verði að ástunda að göfga manneðli sitt,
jafnframt því að hann þroskar vit sitt og eykur þekkingu
sína. Heimurinn liefir aldrei betur sjeð og átt að skilja, að
vit og þekking aðeins eru tæki, sem engum verða tilj gagns,
nema beitt sje til góðs og af göfugum hvötum. Því að ótvirætt
hefir mannvitinu og þekkingunni aldrei verið misbeitt eins
öðrum til meins og tjóns, eins og á þessum síðustu timum.
Enginn getur gert sjer í hugarlund, hve miklu hefði verið
hægt að koma til vegar þjóðunum til blessunar, ef öllu því
mannviti og þekkingu, sem notað hefir verið síðustu árin til
manndrápa, eyðingar og uppreisua, hefði verið varið til
friðsamlegrar samvinnu öðrum til heilla.
Þessi tími talar því hávært til allra námsmanna, til allra
þeirra, sem stefna að því að afla sjer sem mestrar þekk-
ingar og fróðleiks, um að stejna hátt, bæði í námi sínu,
með þekkingu sína, en einnig í þroskun lyndiseinkunnar
sinnar, til þess að verða færir um að nota hæfileika og
þekkingu til heilla fyrir land og lýð.
Stefna að því að verða sannmentaðir menn, en ekki aðeins
lœrðir menn.
Því að á þessu tvennu er í raun og veru mikill munur, þótt
oft sje því blandað saman, þannig, að skólagenginn maður
er talinn mentaður maður, en óskólagenginn ómentaður.
En þetta er rangt. Lærdómur, þekking, það að vita,
kunna, skilja, greina, er skilnings og skynsemisatriði, sem alls
ekki þarf að hafa göfgandi áhrif á tilfinningar eða viljastefnu.