Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Side 18
18
Um og eftir miðja 2. öld förum vér að fá greinilegar
skýrslur um þetta. Þá talar Jústínus píslarvottur um það, sem
liann kallar „Endurminningar postulanna“ og segir að notaðar
sé til upplestrar á safnaðarsamkomum. Og í 2. Pétursbréfi 3,
15nn er talað um Pálsbréf eins og sjálfsagðan þátt í því, sem
menn liafi sér til uppbyggingar, þó að ekki verði af þeim stað
sérstaklega ráðið, livort um guðsþjónustur er að ræða eða
einkanotkun.
Þó að hréf Páls postula liafi ef til vill verið með því fyrsta,
sem lesið var á safnaðarsamkomum, þá má nærri geta, að allt,
sem til var um Jesúm Krist og eftir honum liaft, hefir verið
metið mest og tíðast eftir því sótt. Er sennilegast, að það sé
einmitt guðspjallsrit, sem Jústínus á við með „Endurminning-
um postulanna“.
Það, sem átti sér þannig stað á safnaðarsamkomunum, hefir
ekki síður farið fram i einka-guðræknisiðkunum manna. Má
meðal annars sjá það af því, live mikið rithöfundar kristn-
innar liinir fyrstu nota tilvitnanir i þessi rit. Þó að þeim detti
ekki í lmg að gera úr þeim heilaga ritning, nota þeir þau eins
mikið og ritninguna, og sýnir þetta, hve geysifljótt þau liafa
náð tökum á hugum manna og hjörtum. Það var ekkert annað
en lotning manna fyrir ritningunni, sem varnaði því um
stund, að þau fengi að setjast í æðsta sæti.
En af þessu má það vera augljóst, að notkun hinna kristnu
rita hlaut að leiða til myndunar nýs ritsafns. Hin forna ritn-
ing lilaut að lialdast. En sú nýja varð að myndast, því að rit
þessi voru að innihaldi og öllu gildi engu minna virði en hin.
Það er flutningur milli 3. og 1. flokks, sem liér er um að ræða.
Sú tilfinning eykst smám saman og eflist, að í þessum ritum
tali guð við mennina.
Hitt er annað mál, að þessi notkun kristilegra'rita stuðlaði
lítið að því, að koma á eining um það, hvaða rit ætti að vera
i safninu, þvi að mjög er sennilegt, að i því efni hafi talsvert
horið á milli.
Viðureign við ýmsar stefnur.
Eitt af því, sem mjög hlaut að ýta undir þessa þróun, sem
hér er um að ræða, var viðureign kirkjunnar við ýmsar stefn-
ur, er upp komu í söfnuðunum. Má rekja rætur margs af
þessu til daga postulanna sjálfra og jafnvel lengra aftur. Ein
af þessum stefnum var Ebjónskan, sem var framhald og
aukning Júðingjastefnunnar á dögum Páls postula. Eftir skoð-