Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Síða 19

19
un þeirra var kristindómurinn ekkert annað en endurbættur
Gyðingdómur. Lögmálið var i fullu gildí, umskurn nauðsyn-
leg til sáluhjálpar, Kristur ekki annað en góður maður og mik-
ill spámaður og eyðing Jerúsalemborgar ekkerl annað en refs-
ing guðs fyrir það, að kristnin iiafði snúið baki við Gyðing-
dómnum. Þessi stefna kom sér upp guðspjallsriti, hinu svo-
kallaða Hebreaguðspjalli. Af því eru nú ekki til nema lítil slit-
ur. Þar er heilagur andi kallaður móðir Ivrists, því að Kristur
bafi í raun og veru orðið til í skírninni.
Hættulegasti óvinurinn innan safnaðanna var gnóstíka-
stefnan svonefnda. En þessi stefna er í raun og veru ekki
ein lieldur mjög margar stefnur. Ein af þeim átti rætur sín-
ar í trúarheimspeki Fílós, þeirri, sem áður er nefnd. Er senni-
legt, að það hafi verið slík stefna, sem vér sjáum bóla á í and-
mælum Páls í Kólossubréfinu. Gnóstíkastefnan vildi yfirleitt
draga kristnu trúna inn í trúarbragðahringiðu þá, sem ver-
öldin mátti beita ofurseld um þessar mundir. Gnóstíkar gripu
einstakar setningar og orðaliltæki úr ritum Páls og Jóhannes-
ar og vildu sanna með þeim, að þessir höfuðleiðtogar frum-
kristninnar liefðu verið þessarar skoðunar. íreneus kirkjufað-
ir segir um þá, að þeir hafi farið að eins og menn, sem tæki
smásteina, sem raðað var saman i fagrar mvndir af konungum
°g keisurum og segði, að það mætti alveg eins raða þeim
öðruvísi, en svo kæmi út bjá þeim myndir af hundum og
refum. í Kólossubréfinu sjáum vér, að þessir menn bafa jöfn-
um höndum hampað gyðingavenjum eins og umskurn, sabb-
atshelgi og þcss báttar og svo heiðnum heimspekilegum hug-
myndum, eins og „fyllingunni“ o. fl. Af alheiðnum gnóstíka-
kenningum má nefna stefnu þá, sem stafaði frá Símoni töfra-
manni, þeim er um getur í Post. 8. Urðu áhrif hans og læri-
sveina hans mjög mikil og hættuleg, eftir því sem Hippolytus
segir. Lærisveinn Símonar var Menander og hans lærisveinn
aftur Basilídes, er var nafntogaður gnóstíki.
Andstæða Ebjónskunnar var sú stefna, sem bafna vildi með
öllu g\Tðingdóinnum og Gamla-testamentinu, taldi Jahve, guð
Gvðinga, varbugaverða veru og allt annan en guð kristinna
manna, og leit svo á, að allir postularnir befði brugðizt meist-
aranum nema Páll. Höfðingi þessarar stefnu er Markíon, út-
gerðarmaður frá Pontus. Verður síðar um hann talað meira,
því að bann hefir bein álirif á myndun ritsafnsins auk þess
sem hann stuðlar óbeinlínis að þróuninni með skoðunum sín-
um og stefnu þeirri er hann hóf.