Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Qupperneq 22
22
mælistikan liefir merki eða tákn eða stigatölu, er sú, að kanón
merkir skrá eða skýrsln um eitthvað, sem upp er talið. T. d.
ritaði Evsebíus biskup canones eða efnisyfirlit, yfir efni guð-
spjallanna.1 Til voru líka canones vfir efni Pálsbréfa. 7)
Maður, sem er liæfar til ákveðins starfs, „kanónískur“ mað-
ur. Og loks er 8) talað um messuA-a/íó/?, og er hald manna
að það sé dregið af skrá þeirri yfir belga menn, sem böfð er
til þess að vita liverra minnast skal í messunni. Að setja
mann á þessa skrá er að „kanónísera“ hann.
Það er nú naumast nokkur efi á því, að þegar talað er um
kanón i sambandi við rit biblíunnar, þá er það 6) merking-
in, sem kemur til greina. Ritin eru nefnd svo af því, að þau
voru tekin á skrá. Söfnuðirnir liafa átt mismunandi mörg af
þessum ritum, og þegar sú löngun fór að vakna lijá söfnuð-
unum, að eignast sem mest af þessum ritum og gildi þeirra fór
að vaxa í augum manna, þá hefir liver söfnuður átt sína skrá
um þessi rit. Þá bafa menn talað um skrá eða kanón þessa og
bins safnaðarins og það, bvaða rit þar væri. Þetta gat skipt
miklu máli, er menn fóru að atliuga, bvaða rit bæri að telja
góð og gild, og það hefir verið talið viðurblutamikil ákvörð-
un, bvort taka ætti þetta rit eða liitt á skrá, eða kanón, safn-
aðarins.
Þó er ekki þvi að neita, að 3) merkingin befir snennna
blandazt nokkuð inn í þetta. Rit þessi fóru að fá á sig sérstakt
álit, og voru talin að því leyti „kanónísk“, að þau væri full-
komin og þeim bæri að blýða.
Síðar er farið að nota orðib öiadýy.i] um safn helgra rita.
Það orð þýðir eiginlega erfðaskrá, en er notað í merkingunni
sáttmáli. Sáttmálinn, sem guð bafði gert við Gyðingaþjóðina,
er kallaður þessu nafni. Og þegar svo bugmyndin um nýjan
sáttmála, stofnaðan og staðfestan með fórnardauða Jesú, fór
að myndast, var þessi fyrri sáttmáli kallaður naXatá ö. gamli
sáttmábnn, en binn y.aivi) ð. eða nýi sáítmálinn, en á latínu
novum og vetus instrumentum eða testamen\tum. Það er
Tertullian kirkjufaðir, sem myndar þessi latnesku beiti, eins
og svo margt í latneska kirkjumálinu. Notaði bann fyrst
meira orðið instrumentum, en bitt orðið, testamentum, sigr-
aði bráðlega, og befir svo komizt inn í önnur mál síðan, og þar
á meðal inn í íslenzku í orðinu „testamenti“.
1) Sjá nánar hls. 180.