Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Qupperneq 32

32
til þess aS sem flestir gæti liaft gagn af þeim, GuSspjallsritin
munu um þessar mundir liafa veriS komin mjög víSa, og þau
iiöfSu sýnt, hve mikils virSi þaS var, aS hafa góS rit til upp-
byggingar. Þau voru ekki heilög ritning, en þau voru nytsöm
til lestrar og lærdóms.
Þessir menn, sem komu Pálsbréfasafninu af staS, sennilega
i Efesus um 90 e. Kr., hafa gert kristninni gagn, sem aldrei
verSur hægt aS meta til fulls. Þeir veittu ómetanlegum auS-
æfum út um alla kristnina, og gerSust, óafvitandi, ])ranlrySj-
endur aS myridum Nýja-testamentisins.
Guðspjöllin.
GuSspjöllin voru í upphafi órituS. Þvi hefir áSur veriS lýst,
hvaS hlaut aS valda því, aS frumkristnin iagSi litla álierzlu á
ritstörf. En auk þess má minnast þess, aS GvSingar voru vanir
því frá alda öSli, aS geyma kenning meistara sinna og læri-
feSra óskráSa. Þeir lögSu hana á minniS og hefir oft veriS um
þaS rætt, hvílik kynstur lærSir GySingar gátu geymt í liöfS-
inu. Sama háttinn liafa lærisveinar Jesú auSvitaS ætlaS sér aS
liafa. Þeir geynidu guSspjöllin óskráS. Má meSal annars sjá
þess merki í hréfum Páls, t. d. 1. Kor. 15, 3, aS hann liefir
kynnst guSspjallinu óskráSu aS gySinglegri venjn.
En þegar kristnin harst út um gríska heiminn tók annaS viS.
Grikkir voru hókaþjóS. Þeir hafa aS vísu i upphafi orSiS aS
sætta sig viS þessa gj'Singlegu venju. En eins og áSur er sagt,
er snemma tekiS aS rita drög til gnSspjalIa, og úti um lieiSnu
löndin hefir veriS ýtt fast á eftir þessari starfsemi.
Upp úr þessn fara guSspjöll vor aS verSa til. Markúsar-
guðspjall verSur til í Rómahorg', aS því er likur henda til,
og er ritaS eftir munnlegu „guSspjalli" Péturs. Hefir vafalaust
ekki veriS til þess ætlazt í upphafi, aS þetta ritaSa guSspjall
útrýmdi liinu, heldur kæmi sem viSbót. Nokkru síSar er svo
Matteusarguðspjall ritaS í sinni núverandi mynd. Gömul
erfisögn teng'ir þaS viS Jerúsalem, en þaS mun naumast vera
rétt, heldur er þaS hin aramíska guSspjallsheimild þess, sem
erfisögnin á viS. Líklegra er, aS MatteusarguSspjall sé upp-
runniS í Antíokkíu á Sýrlandi, vöggu heiSingjatrúhoSsins. Um
svipaS leyti, og þó líklega heldur seinna, ritar svo Lúkas sitt
mikla rit í tveim hókum. Lúkas er grískastur allra guSspjalla-
mannanna aS hugsunarliætti, og telja margir sennilegt, aS rit
hans sé upprunniS á Grikklandi. Hebreaguðspjallið og Egipta-