Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Page 33
33
guðspjallið munu liafa verið mjög staðbundin, og verður lítið
vart áhrifa frá þeim.
Loks kemur svo fram á sjónarsviðið eilt guðspjallið enn,
Jóhannesarguðspjall. Það er mótað af þeirri sannfæring, að
orustuvöllurinn sé grísk-róinverski heimurinn, og að sigurinn
sé undir því kominn, að fagnaðarerindið verði boðað á þeirri
tungu og í þeim húningi, sem þessum þjóðum gat fallið hezt.
Það er enginn efi á því, að þetta guðspjallsrit hefir haft geysi-
leg áhrif. I svip er jafnvel ekki ólíklegt, að hin guðspjöllin
hafi átt fullt i fangi með að halda áliti sínu. En ást manna á
sínu eigin liefir hjargað þeim. Antíokkia átti Matteus og vernd-
aði hann. Rómahorg átti Markús og verndaði hann. Jóhannesar-
guðspjall er vafalaust fram komið í Efesus, og liefir því haft
einstaka aðstöðu til þess að hreiðast lit um löndin. Afl þess og
fastlieldni annara höfuðsafnaða við sin guðspjallsrit er vafa-
laust ein frum ástæðan til þess, að kirkjan eignaðist ferfalt
guðspjall í stað eins. Hefir liver otað fast fram sínu ritaða guð-
spjalli, og má húast við, að samband þessara fjögurra guð-
spjalla sé mjög gamalt. Þó verður að liafa það fast í huga, að
þetta safn guðspjalla var algerlega ósjálfrátt til orðið. Hverjum
var þar frjálst að fara eftir hverju sem hann vildi. Mönnum
var meira að segja frjálst að hafna þeim öllum og fara ein-
göngu eftir munnlega guðspjallinu, sem auðvitað var undir-
staða hinna rituðu guðspjalla. Verður ekki bent á neinn ákveð-
inn tíma, er hreyting verði á þessu. Samtímis notar einn munn-
lega guðs]3jallið, annar eitthvert eitt guðspjall og enn einn öll
f jögur guðspjöllin. Páll postuli notar áreiðanlega aðeins munn-
lega guðspjallið, og sama halda margir að segja megi að svo
og svo miklu leyti um Klemenzarbréf og Polykarpusarhréf.
Ignatius, Barnabasarbréfið, og Didake nota lang mest Matteus
og það meira að segja svo, að sumir lialda, að þessi rit hafi
alls ekki notað nema það eina guðspjall. Matteus og Lúkas
nota Markúsarguðspjall. Markíon notar aðeins Lúkasarguð-
spjall. En úr því er kemur fram um miðja 2 öldina, virðist svo
sem ferfalda guðspjallið sé húið að ná tökum. Og þó er það
engan veginn alviðurkennt. Örðugleikarnir á því, að hafa
fjögur guðspjöll í stað eins, voru afar miklir, og verður rætt
um það mál sér á parti, því að það er mjög mikilsvert og varð
æði afdrifaríkt fyrir kirkjuna.
Ef henda ætti á stað og stund, livar og hvenær þetta merki-
lega safn fjögurra guðspjallsrita hefir til orðið, þá er Efesus
5