Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Blaðsíða 34
34
ekki ósennileg tilgáta, og árið 125 naumast fjarri sanni. Röð
guðspjallanna liefir sennilega verið sú sama og nú er, Matt.,
Mark., Lúk. og Jóh. Mun þá liugsunin vera sú, að b>Tja á þvi
guðspjallinu, sem er gyðinglegast, til þess að tákna uppruna
guðspjallsins í gyðinglega jarðveginum, færast svo nær og nær
því alþjóðlega, um Péturs-guðspjallið og Páls-guðspjallið til
Jóhannesar, sem þá er skoðaður sem hátindurinn. Þar er full-
komnuninni náð i því að rita „guðspjallið“. Þetta gæti komið
vel heim við það, að safnið liefði orðið til í Efesus og miðað að
þvi að festa og styrkja vald Jóhannesar-guðspjallsins. Ef svo
er, að Pálsbréfasafnið hafi orðið til í Efesus styrkir það og
þessa tilgátu. Það er sama stefnan, sem hleypir hvorutveggja
safninu af stokkunum. Og víst er um það, að í umliverfi Efesus-
borgar verður mjög snemma vart viðurkenningar á ferfalda
guðspjallinu, t. d. í vitnisburði Papíasar.
Þarna liafði þá safnast saman önnur hvirfingin, sogast úr
ýmsum áttum, Markúsar-guðspjall vestan frá Róm, Metteusar-
guðspjall austan frá Antíokkíu, Lúkasar-guðspjall frá Korintu-
horg. Einnig hér liafa þeir, sem safninu liieyptu af stokkunum,
unnið ýmislegt að ritunum. Þeir hafa ef til vill sett yfirskrift-
irnar „eftir Matteus“, „eftir Lúkas“ o. s. frv. Endir Markúsar-
guðspjalls sýnist liafa verið glataður um þessar mundir, og
var þá saminn nýr endir, mest eftir Lúkasi (og Jóliannesi) og
kenna sumir þann endi við Aristion öldung, sem Papías nefnir
við ldið Jóhannesar öldungs. Þá var Lúkasarritinu skipt í
tvennt þannig, að siðari bókiri var tekin frá og gerð að sér-
stöku riti. Og loks er alls ekki ósennileg sú tilgáta, að loka-
kapítuli Jóhannesar-guðspjalls, sem alhr munu viðurkenna, að
sé við aukið siðar, af öðrum en liöfundinum, sé einmitt skrif-
aður í sambandi við þetta safn. Endir guðspjallsins, sem
mörgum liefir fundizt óviðkunnanlegur eftir endi 20. kapítula,
sem er niðurlag sjálfs guðspjallsins, verður í raun og veru
mjög vel við eigandi, ef á liann er litið sem niðurlag alls
safnsins. „Það er og margt annað, sem Jesús gerði, og ætti
það allt, livað eina, að verða ritað upp, hygg ég, að enda heim-
urinn myndi ekki rúma þær bækur, sem þá yrðu ritaðar“.
Hér voru nú fjögur mikil guðspjallsrit saman söfnuð, og þó
var þetta svo lítið af auðlegð fagnaðarerindisins. Þetta eru
niðurlagsorð „útgefandans“.
Ekkert verk hefir fyrr né síðar verið unnið í kristninni, sem
afleiðingaríkara hefir orðið en þetta, að sameina hin fjögur
guðspjöll og koma þeim út sein lieild. Sennilega er það ekki