Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Qupperneq 49
49
starfið unnið í eitt skipti fyrir öll, og sneitt hjá hneykslunum.
Og nieð því var þeirri hugsun slegið fastri, sem aðgreindu
guðspjöllin gátu ruglað, að guðspjallið var raunverulega að-
eins eitt: Guðspjall Jesú Krists.
Það var óliugsandi að hjá því yrði komizt, að einhver réð-
ist í þetta starf. Og það varð líka. Eins og áður er sagt réðst
Tatian, læriveinn Jústínusar í það, að semja guðspjallahar-
moníu og gerði það snilldar vel, eftir því, sem hægt er að
komast næst. Rit lians er að vísu ekki til á grísku eða sýr-
lenzku, sem er þess upprunalega mvnd, en efni þess er sæmi-
lega kunnugt af arabískri þýðing og ermskri þýðing á skýr-
ingum Efraems sýrlenzka, sem tekur orðrétt mjög mikið af
efni þess.1)
Það var því erfiðara að standa móti þessari aðferð, þar
sem það var kunnugt, að guðspjöll vor eru sum beinlínis til
orðin með þessum liætti, að eldri rit eru samræmd og þeim
steypt saman í stærri rit og yfirgripsmeiri. Það var því eng-
inn, sem amaðist við þvi í bráð, að Tatian samdi rit þetta.
Tatian vai’ sjálfur sýrlenzkur eða assýriskur, og rit hans náði
þar fótfestu, svo að heita mátti að það útrýmdi algerlega guð-
spjöllunum. Þegar Theódóret varð biskup í Kyrrhus við Eu-
frat, árið 423, lét hann þegar í stað gera gangskör að því að út-
rýma Diatessarón Tatians, því að nú voru guðspjöllin fjögur
komin í fullt gikli í kirkjunni og strangir kirkjuhöfðingjar
vildu ekki þola þar nein frábrigði. Segir Tlieódóret sjálfur frá
því, að hann liafi safnað saman og látið hrenna 200 eintök af
Diatessarón og innleitt guðspjöllin í staðinn. Sýnir þetta, live
greiðan byr svona bók fékk þar, sem ekkert sérstakt hélt á
móti.
Ýmsir halda og að Theofílus biskup í Antíokkíu hafi gert
samsteypurit úr guðspjöllunum á árunum 180—190. Hann rit-
aði skýring guðspjallanna, þar sem þau virðast hafa verið
samræmd þannig. En ekki hefir rit þetta náð neinni festu.2)
En kirkjan stóð fast á móti öllum þessum tilraunum. Og þó
1) Sjá bls. 83, 239.
2) Um aldamótin 200 gerðist viðburður, er varpar skýru ljósi yfir sumt
er guðspjöllin snertir. Evsebius segir frá þvi, að Serapíon, biskup í Antiokkíu
liafi leyft nokkrum mönnum, er þess óskuðu, að lesa guðspjall nokkurt, sem
kennt var við Pétur. Þetta hneykslaði aðra og kærðu þeir vfir þvi, að villu-
trúarrit væri notað. Fékk Serapion sér ]>á eintak af ritinu og las það, og bann-
aði því næst gersamlega að nota það. Sýnir þetta þá aðstöðu til guðspjali-
unna, að nota megi önnur rit en þau viðurkenndu til lestrar, ef þau fari
með rétta lærdóma.
7