Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Side 58
58
Þegar maður athugar allan feril Ireneusar, verður það í
raun og veru mjög eðlilegt, að liann standi eins og á þrösk-
uldi milli þess gajnla og nýja. Hann lilaut náttúrlega • að
finna nauðsynina á samtökum og festu í stjórn kirkjunn-
ar. En á liinn hóg'inn var hann of kunnugur og átti ofmikið í
sér af því gamla, (hann sem mundi hinn postullega Poly-
karpus!) til þess, að liann gæti orðið óskiptur maður hins
nýja, liins skipulagsbundna, hins stjórnfasta. Og þegar Vik-
tor biskup í Róm, sem telja má ef til vill einhvern mesta höf-
und stjórnarstefnu kaþólsku kirkjunnar, lagði nokkurs kon-
ar hann á söfnuðina í Litlu-Asíu út af þvi, að þá greindi á
um páskalialdið, þá ritaði Ireneus honum merkilegt bréf,
þar sem liann álasar lionum liarðlega fyrir ofríki og minnir
liann á gildi frelsisins i þeim efnum, sem ekki eru aðalatriði.
Sama má segja um íreneus og myndun ritsafnsins. Hann
ryður þar ekki neina nýja hraut. En liann er sá fvrsti, sem
svo mikið liggur eftir, að sjá má nokkurnveginn með vissu,
livaða rit hann þeklcti. Hér að framan hefir verið vitnað í
orð lians um guðspjöllin, og sýna þau hæði það, að hann
þekkti þau vel og liafði ákveðna skoðun á því, hvort liafa
skvldi eitt guðspjall eða fleiri. Hann vitnar og í Post., 1. Pét.,
1. Jóh., öll hréf Páls nema Fílem., sem auðvitað getur vel
verið hending ein, og Opinb. Hann þekkir því með vissu
þennan fasta og óyggjandi kjarna ritsafnsins. Hann þekkir
og Hehr., en telur það ekki eftir Pál. Þar sem um samnefnd
hréf er að ræða, eins og t. d. Korintubréfin, Jóliannesarbréf-
in o. fl„ vitnar Ireneus venjulega í þau eins og eitt rit væxú.
T. d. „Páll segir í hréfi sínu til Korintumanna“. Þetta er sunx-
staðar leiðrétt í latnesku þýðingunum af verkum hans. En
þó er því oft lialdið. Til dæmis segir þar um tilvitnun í 2.
Jóli.: „Johannes in prædicta epistola dicens“, og síðan til-
vitnun í 1. Jóh.: „Et rursus in epistola ait“. Draga margir þá
ályktun af þessu, að sanmefnd rit liafi verið í einu lagi i
liandriti lians. En þetta kemur fyrir lijá fleiri höfundum,
jafnvel Órigenesi. I Inngangsfræði eða hókmenntasögu Nýja-
testamentisins er Ireneus talinn einn af „fimm höfuðvitnun-
um“ ásamt Tertúllian, Alexandrínu-Klemenz, Ritskrá Múra-
tóris og sýrlenzku þýðingunni Peshilta. íreneus dó um 190.
Tertúllían.
Samtíðarmaður íreneusar, og þó nokkru yngri, er Tertúll-
ían, prestur í Kartliagó í Norður-Afríku. Hann var nijög ó-