Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Page 59
59
líkur íreneusi, ofsafenginn, heittrúaður svo að hélt við van-
stilling, yfirhurða ritsnillingur, öfgakenndur og óvæginn.
Með snild sinni varð hann kirkjunni að ómetanlegu liði,
bæði til varnar gegn andstæðingum, sem hann hrakti harðlega
og lék oft og einatt hroðalega, og með því móti, að hann svo
að segja myndaði og' mótaði latneska kirkjumálið. Hefir
verið sagt, að Tertúllían væri ágæt mynd af því, hvernig
rómverski og' púnverski kynstofninn höfðu runnið saman í
Norður-Afriku, og víst er um það, að í Tertúllían sameinast
mjög einkennilega heit tilfinningasemi, sem einkenndi Pún-
verja og svo á liinn bóginn rík tilfinning f}rrir röð og reglu
og' fastri stjórn, sem Rómverjum var svo eiginleg.
Eins og kunnugt er, endaði Tertúllían með því að ganga í
flokk Montaninga, af þvi að lionum fannst kenna þar meiri
alvöru en í kirkjunni. Tertúllían andaðist um 220.
Eftir Tertúllían er til afar mikið af ritum, og því auðvelt
að sjá skoðun lians á ritsafninu. Hún er öllu ákveðnari en
Ireneusar. Þó hirtir liann hvergi neina skrá yfir þau rit, sem
hann vill hafa í ritsafninu og sýnir það, að hann tekur ekki
þetta vandamál sérstaklega til meðferðar. Hann þekkir og
viðurkennir öll þau höfuðrit, sem íreneus þekkir, guðspjöll-
in, Post., 13 Pálsbréf, 1. Pét., 1. Jóh. og Júdasarhréf og Opin-
herunarbók Jóh. Hehreabréfið þekkir liann, en telur það
vera eftir Barnahas, förunaut Páls, (Barnabae titulus ad
Hehraeos) og vill þ\d ekki setja það jafnfætis Pálsbréfunum
eða viðurkenna það í ritsafninu. Aftur á móti verður hvergi
vart þess, að hann þekki Jakobsbréf, 2. Pét., 2. og 3. Jóh. Um
þessi síðast töldu hréf er ekki liægt að draga neinar álvktanir
af þessu. Þau eru svo stutt og efnislítil. Er t. d. athyglisvert,
livernig Tertúllian getur Júdasarhréfs. Hann er að verja
Enoksbók, og segir, að Gyðingar muni hafa hafnað henni,
vegna þess, hve vel þar sé vitnað um Krist. Svo bætir liann
við: „Enn má geta þess, að postulinn Júdas vitnar um Enoks-
bók“. Ef hann hefði ekki af beinni tilviljun bætt þessu við,
væri nú hvergi vikið að Júdasarbréfi í ritum Tertúllíans, og
sýnir þetta hve varlega má álykta af þögninni, þegar um stutt
rit er að ræða. En því verður ekki neitað, að þegar um rit er að
ræða eins og 2. Pét. og einkum Jakobshréf, þá er mjög ó-
sennilegt, að ekki sæist merki þeirra í svo miklum ritverk-
um, ef höf. hefði talið þau kanónísk rit eða vitað, að þau
voru talin það af mörgum.
Af ritum, sem ekki eru nú i ritsafninu má nefna í þessu