Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Síða 66
66
skeiö einliver áhrifamesta stofnun kristninnar, ásamt skól-
anum í Antiokkiu, sem oft er nefndur í sömu andránni og
skólinn í Alexandríu. Hinu verður náttúrlega ekki neitáð, að
í þessum skólum sprettur líka upp margt það, sem kirkjan
vísaði á hug sem villutrú. Því að það var vandfarið, þar sem
samrýma átti trú og heimspelci án þess að láta nokkru sinni
heimspekina fá meira en sitt.
Alexandríu-KIemenz.
Nálægt 180 kom að skólanum í Alexandríu maður að nafni
Klemenz. Menn vita ekki með vissu, hvenær hann er fæddur
eða hvar, og þó er liann sennilega fæddur í Grikklandi, en
hafði dvalið á Suður-Ítalíu og á Austurlöndum, komst jafnvel
alla leið til Indlands, svo að hann var mörgu kunnugur. Hann
tekur við forstöðu skólans eftir Pantenus og gerist þar svo
mikill vísindamaður og rithöfundur, að áhrif lians ná um alla
kristnina og gætir um langan aldur, hæði sakir eigin starfs og
áhrifa þeirra, sem hann liafði á lærisveina sína.
Um þessar mundir voru sérstök guðspjallsrit, önnur en þau,
sem nú eru i ritsafninu, manna meðal í Egiptalandi. Sést þetta
meðal annars á einu Oxyrhynclios handritinu, þar sem verið
hefir safn af Jesúorðum, er tekið mun úr einhverju egipsku
sérguðspjalli (nú aðeins eftir partur af einu hlaði). En er liin
fjögur guðspjöll komu þar, urðu þau brátt hinum yfirsterkari
og liurfu þau smámsaman af sjónarsviðinu, án þess að þau
heinlínis þættu neitt varhugaverð. Þau hafa verið fátæklegri
að efni og því ekki staðist samkeppnina. En þetta sýnir, að
ekki var enn myndað neitt ákveðið kristilegt ritsafn um þess-
ar mundir.
Stefna Alexandríuskólans kemur fvrst í Ijós í ritum Kle-
menzar. Að vísu er allmikið tapað af þeim og' meðal annars
rit, er hann nefndi „Höfuðdrættí" (vjTOTviuúaeigl sent Evse-
bíus talar um og' tilfærir úr talsvert mikið. En þau rit, sem
til eru, gefa talsvert ljósa hugmvnd um skoðanir lians og þar
á meðal skoðanir hans á ritsafninu.
Klemenz kallar sig kristinn gnóstíka, enda var það rétt að
því leyti, að liann vildi á engan liátt afneita grískri menning
eða þekking, og' leit svo á, að fjölmargt í þeirri menning gæti
vel samrýmst kristninni og orðið henni að liði. Hann segir, að
heimspekin liafi verið Grikkjum það, sem lögmálið var Gyð-
ingum, „jiatöayœyóg" (tyftari) til Krists. Má af því sjá, að hann
liélt þeirri stefnu, sem við gekkst í Alexandríu, að samrýma