Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Qupperneq 74

74
Evsebíus.
í skóla Pamfilusar í Sesareu gekk sá maður, sem um nokk-
urt slceið varð einn af mestu áhrifamönnum kristninnár og
hafði meðal annars mótandi álirif á sögu ritsafnsins, Evse-
bíus sagnameistari. Varð hann biskup í horginni og mesti
vinur Konstantínusar keisara. Hann hafði hinar mestu mætur
á Pamfilusi og vildi meira að segja láta lcalla sig Evsebíus
Pamfilusson (Pamfilius) til þess að sýna, hve mikið hann ætti
honum að þakka.
Sem hihlíufræðingur er Evsebíus alls ekki jafnoki Órigen-
esar. En hann er sérstaklega frægur orðinn fvrir kirkju-
sögu sína, hið merkasta verk. Er þar sögð saga kristninnar til
ársins 325. En það sem ef til vill er ekki síður mikils virði er
það, að bókin er jafnframt hókmenntasaga kristninnar. Not-
aði hann óspart hið ágæta bókasafn Pamfilusar og hafði þá
góðu reglu, að skýra fíá efni bókanna og tilfæra sérkennileg-
ar og merkilegar setningar úr þeim. Er það sægur hóka frá
fyrstu öldum kristninnar, sem vér nú þekkjum eingöngu af
kirkjusögu Evsehíusar.
Eins og nærri má geta hlaut þetta að gefa honum sérstakt
tækifæri til þess að kynnast öllu um myndun ritsafnsins, enda
leit liann á það sem einn hinn veigamesta þátt í sögu kristn-
innar. Dómar hans um þessi efni eru líka enn veigameiri
vegna þess, að hann mun liafa ritað kirkjusögu sína eftir að
hann hafði náð þeim aldri og þeirri lífsreynslu, er gerðu lion-
um mögulegt, að dæma um allt með fullkominni ró og af nán-
ustu þekking. Hann mun vera fæddur um eða skömmu eftir
260 og er orðinn hiskup í Sesareu 315. Er það einmitt nm þær
mnndir, er hann ritar sögu sína. Halda sumir, að það verk
muni hafa staðið yfir í h. n. h. 15 ár (310—325). Evsebíus and-
aðist um 340.
Evsebíus er lærisveinn Órigenesar og fer líkar leiðir og
hann. Hann skiptir ritunum niður í þrjá flokka eftir fvrir-
mynd Órígenesar. En það sýnist hafa verið mest til þess að
„tolla í tízkunni“, því að í raun réttri er skiptingin önnur.
Hann klýfur sem sé 2. flokk sundur, og það er sú landa-
merkjalína, sem mestu ræður, því að það er hún, sem deilir
vötnum milli þess, sem liann vildi láta fá inntöku í ritsafnið
og liins, sem liann vildi láta verða útundan. Má taka hér upp
ummæli Evsehíusar um þetta.1)
1) Hist. Eccl. III., 25, nn.