Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Blaðsíða 83
83
menn að verja það og hafa mætur á því. Var það notað sem
verndargripur, t. d. sett vfir húsdyr, líkt og fundin skeifa.
Sennilegt er, að það sé Tatian, Jærisveinn Jústínusar, sá sem
fyrr liefir verið nefndur, sem fvrstur kemur kristniboði á
verulegan reksi^öl i Sýrlandi austan skattlandsins. Hann
liafði verið i Rómalíorg', en lieldur nú heimleiðis, nálægt 170.
1 Rómaborg liafði hann meðal annara verið samtímis Mar-
kíon, og þó að hann verði engan veginn talinn skoðanabróðir
Markíons, þá sýnist hann þó ekki liafa farið alveg varbluta
af áhrifum frá bonum. Markíon skrifaði t. d. bókina Anti-
teseis, til þess að sýna mótsagnirnar milli gamla og nýja sátt-
máJans, en Tatian skrifaði l)ólv um sama efni, er liann nefndi
Problemata, og sýnir það, að hann fann að minnsta kosti til
þessara sömu erfiðleika. Markion liafði aðeins eitt guðspjall
í ritsafni sinu, og það er alls ekki ólíklegt, að það bafi verið
þetta meðfram, sem gaf Tatian þá djörfu bugmynd, að bræða
guðspjöllin fjögur saman í eitt guðspjall. Og það er þetta,
sem liann gerir, skömmu eftir að Jiann kemur austur. Hann
semur rit sitl Diatessarón, og sýnir það, live fjarri það hefir
þá verið liugum manna, að guðspjöllin væri óhagganleg helgi-
rit. Þetta rit gerði hann að undirstöðu kristninnar i Sýrlandi.
Pálsbréf bafði bann ekki í þeim metum, að hann vildi telja
I)au til helgra rita, en hann notaði ])au, og Evsebíus segir, að
hann liafi tekið sér fvrir hendur að umsemja þau á belra
n:áli. Má sjá af öllu þessu, að þegar Tatian fer frá Rómaborg
um 170, er bugmyndin um ritsafn N.-t. ekki til orðin þar. Dia-
tessarón varð nú biblía sýrlenzku kirkjunnar. Það er ekki til
á grísku, né lieldur á sýrlenzku, og eru menn ekki alveg sam-
niála um, á bvoru málinu það Jiafi verið frumritað,1) en auð-
vitað liefir ])að verið notað aðallega á sýrlenzku. Seint á
síðustu öld fannst arabísk þýðing eða útgáfa af þessu stór-
merkilega verki, og' auk þess liefir verið revnt að finna texta
þess eftir verkum Efraems sýrlenzka, sem til eru í ermskri
þýðing'. Hefir aldrei nein önnur bók verið jafn einvöld í
neinni kristinni kirkju, eins og Diatessarón liefir verið í sýr-
Jenzku kirkjunni i uppliafi.
En þó munu mjög' snemma bafa komið keppinautar, sem
sé guðspjöllin fjögur, sem þar voru nefnd Evangelion da
Mepharreshé — aðgreindu guðspjöllin, til aðgreiningar frá
1) Sjá nánar hls. 239.