Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Blaðsíða 110
110
bóginn í veg fyrir, að erfikenning' forfeðranna yrði nokkrn
sinni ofjarl alls annars eins og varð í Síðgyðingdómnum.
Þessi tvö voldugu öfl héldu kirkjunni í rauninni á braut
sinni. Að vísu var Nýja-testamentið sjálft í vissu falli af-
springur erfikenningarinnar eins og' áður liefir verið sýnt
fram á, en það leið ekki á löngu, að það gleymdist eða hyrfi.
Nýja-testamentið var hin postullega kenning, sem engum
tjáði að hafa á móti. Kirkjan, sem hafði myndað það, varð
að beygja sig fyrir því. Elckert annað afl liefði getað haldið
i móti hinni geysilega sterku erfikenning i kirkjunni, með
öllum hennar biskuparöðum, almennu kirkjuþinguin og dýr-
mætu minjum.1)
Nýja-testamentið sýndi einnig vald sitt á hinum miklu mót-
unartímum trúarsetninganna. Enginn getur nú vitað, hve
langt kenningin hefði þá getað farið frá uppruna kristin-
dómsins, ef ekki liefði þetla nýja volduga afl verið komið
á sjónarsviðið og staðið með voða-valdi sínu gegn öllu „ó-
biblíulegu“. Sumt komst vafalaust inn í kenninguna, sem ekki
var í samræmi við N.-t., en það kosfaði ógurlega baráttu og
lieilabrot, því í samræmi við N.-t. varð það að vera eða sýnast.
Má nefna sem dæmi homooiisíos ió/wovoio;) sem varð að
komast inn í trúfræðina en N.-t. neilaði að leggja til. Enginn
vafi er á, að þessi kenning um að sonurinn væri homoousios
—- sama eðlis — og' f aðirinn, var söguleg nauðsyn. En þó kost-
aði það baráttu, sem stóð bróðurpartinn úr heilli öld og' ætlaði
bvað eftir annað að sprengja kirkjuna, að koma þvi í gegn,
vegna þess, að liinir gátu vitnað í N.-t. sín megin með fullt
svo miklum rétti. Að ekki sé talað um það, að fjöldi kenn-
inga sigraði eingöngu af því, að þær voru í samræmi við ein-
hverja tvímælalausa staði í Nýja-testamentinu.
En auk þessa varð svo N.-t. þegar i stað æðsti dómstóll um
alla hegðun manna og framferði. Þar komst ekkert annað að.
Hvort sem það voru hinir strangari eða þeir vægari, hvort
sem það voru þeir, sem meinlætum unnu eða hinir, sem vildu
ná tökum á þessum lieimi, allir urðu þeir að vitna í liið nýja
1) Alexandriu Klemenz kenndi, að uppruni erfikenningarinnar væri sá, a'ð
Kristur liefði skýrt þeim Jakol) réttláta, Jóhannesi og Pétri frá spekinni
(yvcóaig). Þcir hafi svo sagt hinum postulunum, og frá þeim hafi svo
hiskuparnir hana. Svona var reynt að undirbyggja erfikenninguna. freneus,
sem liafði mestu mætur á hinum lielgu ritum, sagði, að munnlega erfi-
kenningin myndi nægja, þó að engin rit liefði til orðið. A þinginu í Nikeu
voru 318 atkvæðisbærir fundarmenn. En sagan segir, að atkvæði hafi alltaf
komið fram 319. Aukaatkvæðið var atkvæði heilags anda!