Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Side 113

113
kosti. ÞaS er lítil eða engin von til þess, að þessi rit hefSi öll
til vor komizt, ef þau hefSi ekki komizt inn i ritsafnið. Því
að auk þeirra margvíslegu torfærna, sem eru á þessari löngu
leið, var beinlínis margt í sumum þessara rita, sem gat vald-
ið því, að ekki væri liirt að geyma þau. Það var ekki fátt,
sem t. d. gerði mönnum örðugleika, þegar trúfræðin fór að
myndast undir grískum áhrifum. Þegar þau sátu í liásæti rit-
safnsins voru þau örugg gegn öllum þesskonar liættum, því
ef þau greindi á við einlivern eða eittlivað annað, þá varð
liinn aðilinn að víkja. En þessu hefði verið allt öðru vísi var-
ið, ef þau hefði ekki notið þessarar verndar. Það er enginn
vafi á því, að þau hefði ekki staðizt liarða rannsókn frammi
fyrir dómstóli fjórðu og fimmtu aldar guðfræðinnar. En nú
voru þau hafin yfir slíka rannsókn. Nú voru þau sjálf dóm-
arinn.
En það þarf varla að eyða orðum að því, hvílíkt óbætan-
legt tjón það hefði verið kristninni, ef þessi rit hefði ekki
komizt leiðar sinnar til síðari kynslóða. Það er sannast að
segja ómögulegt að reikna það dæmi. Myndun ritsafnsins
hefir því í þessu eina efni unnið ómetanlegt gagn öllum síð-
ari kvnslóðum.
En jafnframt því, að ritsafnið verður þessum ritum til við-
reisnar, stuðlar það stórlega að falli annara rita frá fjTstu
tímum kristninnar. Auðvitað mátti húast við, að þessi rit ætti
erfitt með að komast leiðar sinnar, en þetta, að velja nokk-
ur rit úr og veita þeim ritsafns gildi hlaut að gera öðrum rit-
um enn erfiðara fyrir um afkomu alla. Hin beztu þeirra voru
um stund á sveimi í útjöðrum ritsafnsins, eins og skýrt hefir
verið frá liér að framan, en er þau missa þetta athvarf hlaut
þeim að vegna enn ver en áður, því að nú þóttu þau hálft í
livoru vera óboðnir gestir. Þeim er vísað á bug, þau eru dæmd
og þau liverfa að lokum, sum að fullu og öllu en önnur að
mestu. Það má því með sanni segja, að með myndun ritsafns-
ins hefjist hanastríð þessara rita. Þó verður þetta ekki jafn
snögglega eins og sumar aðrar hreytingar, einmitt af því að
enn var ekki húið að ganga frá ummerkjum ritsafnsins, þó að
það væri húið að fá viðurkenning. Þessi rit gátu því sum
hangið á ritsafninu á þeim stöðum, þar sem mildin var mest,
einkum í Alexandríu. Og sennilega er það þetta, sem hefir
hjargað sumum þeirra frá fullkominni gleymsku. Er alls
ekki ósennilegt, að þau handrit, sem til eru, sé einmitt eftir
fornum biblíuhandritum frá þeim tímum, er ekki var til fulls
15