Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Page 120
120
leitt verið kirkjunni til góðs. Það hefir verið hvetjandi fyrir
kirkju daufari alda, það liefir verið liughreystandi fyrir
kirkju, sem var aðþrengd, það hefir verið liolt fyrir kirkju,
sem var að verða skeytingarlausari, að hafa sí og æ fvrir
augum sem l)jartasta mynd af frumherjunum miklu.
Þannig liefir livað stutt annað, álitið á postulunum og
frunikristninni annarsvegar og ritsafnið liinsvegar, og við
það hefir svo ritsafnið orðið að hinum mikla dómstól, sem
kirkjan hefir liaft til þess að stefna fram fyrir liann öllum,
sem öðruvisi hafa viljað kenna og' breyta. Að visu var dóm-
stóll þessi ekki að öllu leyti auðveldur sakir þess, hve vítt
svæði er þar fju-ir allskonar skýringar og sérskoðanir, en þó
var kirkjunni að honum hinn mesti styrkur. Kirkjan helgaði
sér ritsafnið og' meinaði öðrum að nota það. ‘Tertúllían telur
upp villumennina livern eftir annan í röð, Markíon, Valen-
tínus, Apelles og spjT þá, hvað þeir eigi með að nota ritsafn-
ið sem sína eign, þar sem kirkjan hafi fengið það að lög-
legum erfðum frá postulunum.
En svo gat þessi dómstóll lika stundum verið áminning
fyrir kirkjuna sjálfa. Var hún sjálf ávalt á réttri leið? Eng-
inn annar dómstóll var til, sem kirkjunni vrði stefnt fvrir.
Trúarreglan var að vísu ágæt, en hún var á valdi kirkjunnar
og hún breyttist eftir þvi sem kirkjan breyttist. Erfikenning-
in var lika á valdi kirkjunnar. Hið heilaga emhætti skipaði
kirkjan sjálf. En eitt vald stóð i tignarlegri ró yfir kirkjunni
og dæmdi liana alveg jafnt og' aðra, ef frávik varð. Það var
hið nýja ritsafn, Nýja-testamentið. Náttúrlega fóru menu
varlega í það, að stefna kirkjunni fyrir þennan dómstól. En
þó gat það komið fyrir. Og á siðaskiptatímunum var það gert
svo rækilega, sem alkunnugt er. Og þá stóðu þessi rit þarna
óhögguð og óhagganleg, vægðarlaus hoðskapur frá Kristi
sjálfum og postulum hans, boðskapur, sem enginn þorði að
andmæla.
Það er merkileg ráðstöfun örlaganna, en þó öllu heldur
vísdómsleg niðurröðun, að kirkjan skvldi þannig verða að
vai-ðveita sinn eigin dómara. í þessu er ef til vill ekki fólgin
minnsta afleiðing myndunar ritsafnsins, að kirkjan liefir
eignast dómstól á aðra —- og sjálfa sig, dómstól, sem alltaf
vísaði á upphafið aftur og varð því kirkjunni og er sístarf-
andi kraftur til yngingar og endurnýjunar.