Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Síða 142
142
Viljandi breytingar.
Aulc þeirra breytinga, sem verða þannig á textantim ó-
sjálfrátt og' óvart, verðum vér einnig að vera við því búnir,
að ýmsir afritarar bafi breytt binu og þessu viljandi.
Af ritum kirkjufeðra má sjá, að sértrúarflokkar breyttu
texta ritanna sér í vil. Er það alkunnast um Markíon, eins og
getið er um i sögu ritsafnsins og þarf því ekki að tala liér
um frekar. Þessar breytingar eru ekki svo skaðlegar fyrir
textann vegna þess, að við þeim var varað, og þær hafa þvi
sjaldan komizt inn i texta hinna kirkjulegu handrita.
En svo voru ýmsar aðrar orsakir til viljandi breytinga,
breytinga, sem gerðar voru í góðu skyni, til þess að lagfæra
og skýra. Skrifararnir gátu rekist á orð, sem þeir skildu ekki,
og héldu því að hefði afbakast, eða setningar, sem þeim
þóttu undarlegar. Þá er og jafnan mjög' sterk tillmeiging i þá
átt að færa til „betra máls“, laga eftir kröfum tímans um stíl
og málfæri. Það er alveg víst, að fram liafa farið beinlínis
nokkurskonar endurskoðanir á textanum, sem hafa verið
gerðar í því skjmi, að gera bann betri. Mönnum var kunnugt
um, að leshættir voru orðnir allmismunandi, og bafa menn
þá einnig ætlað að gera íextann réttari og' hreinni. Oft mið-
uðu þessar breytingar að því, að gera textann sem fyllstan,
bafa það frá hverjum, sem fyllst var og ýtarlegast, til þess
að lesandinn hefði þess sem bezt not.
Hebreskuleg orð og orðatiltæki hafa oft verið færð i grísk-
ari búning af riturum, sem voru vel að sér í málinu. Ber aíl-
mikið á þessu í handritum af Opinberunarbókinni, því að
málið á henni er einna lakast frá liöfundarins hendi. Mætti
lengi tína til orsakir þess, að menn breyttu viljandi og' þó í
góðum tilgangi aðeins, og' nefna mýmörg dæmi þessu til
skýringar, ef þörf krefði.
Hér að framan er að því vikið, að ritarar hafi óvart fært
saman orðalag t. d. í samstofna guðspjöllunum. En auk þess
er enginn vafi á, að talsvert hefir verið gert að þessu vilj-
andi. Menn hefir furðað á ósamræminu og talið víst, að það
væri að kenna villum i textanum, sem leiðrétta bæri. En þar
sem menn höfðu yfirleitt engin skilyrði til slíkra leiðrétt-
inga, bafa þær nálega æfinlega leitt ritarana á glapstigu.
Loks verður svo að nefna bér viljandi brevtingar, sem
gerðar bafa verið vegna kenningarinnar. Þessar breytingar
koma þegar kenningar lcirkjunnar fara að mótast. Þá þola
menn ekki lengur sum orðatiltækin. Af þessum rótum munu