Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Page 168
168
2. Stórstafatíminn. 4.—10. öld. Efni bókféll (og méðfram
dálítið af papyrus fyrst). Letur upphafsstafir. Bókarform.
3. Smástafatíminn. 8.—15. öld. Einkennið er smástafarit-
höndin. Efnið er fyrst bókfell, en síðan pappír og bókfell.
4. Prenttíminn. Frá 15. öld til nútímajns. Fyrst í stað er breyt-
ingin litil. Formið er sama og letur næstum því óþekkjan-
legt frá bandritunum. Eingöngu pappir.
Ef fyrsta skiptingin er svo athuguð í þessu sambandi, má
sjá, að „fornu“ handritin eru að mestu frá tveim fjrrstu tíma-
bilunum, þ. e. til enda stórstafatímans. Þó eru elztu smá-
stafahandritin oftast talin „forn“.
Dókfell.
Skinn hefir frá ómunatíð verið notað til þess að rita á það,
og alltaf liefir það þótt varanlegt til þessa sem annars. Gyð-
ingar rituðu helg rit sín á skinn. Sagt er að heig rit Persa hafi
verið rituð á 1200 nautsliúðir. Til er egipskt helgirit á skinni,
sem talið er um 4000 ára gamalt. En skinnið var samt stór-
gallað til þessara hluta, og þó verst, að það dökknaði svo, að
skrift gat orðið ólæsileg. Eru jafnvel dæmi til þess, að helzt
er liægt að stafa sig fram úr þessum handritum af því að
skriftin er lieldur ljósari en skinnið!
Sagan segir, að Eumenes II. konungur í Pergamon (197--
159 f. Kr.) hafi ásett sér að koma upp bókasafni i liöfuðborg
sinni, er jafnast gæti á við bókasafið í Alexandríu, en þá
liafi Ptolemeus Epifanes gripið til þess ráðs, að banna út-
flutning á papyrus, til þess að koma i veg fyrir, að þessi
keppinautur fengi vilja sínum framgengt. Þetta varð lil þess,
að Eumenes lét vinna að endurbótum á skinnagerð til ritun-
ar, og varð þá til efni það, sem síðan er kennt við borgina
Pergamon, og lcallað pergament, jiEQynfirjv^, hér kallað bók-
fell. Þetta efni ryður sér liægt og iiægt til rúms, eftir því sem
bókfellsgerðinni fór fram. En á síðari parti 3. og fyrri parti
4. aldar, nær það yfirliöndinni. Þegar svo samgöngur taka
að strjálast milli Egiptalands og Yestnrlanda, tekur alveg
fvrir papyrusnotkun.
Samtímis þessn verður svo sú mikla breyting á högum
kristninnar, að Konstantínus mikli gerist kristinn, og kristn-
in fær með þvi algerlega nýja aðstöðu í rikinu. Kirkjur risu
af grunni i liundraðatali og eftirspurnin eftir vönduðum
Biblíum varð geysileg'. Var þá jafnan gripið til þessa ágæta