Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Side 203
SMÁSTAFAHANDRIT
Smástafa rithöndin.
Stórstafa-handrit af Nýja-testamentinu eru til allar götur
frá því á 4. öld og' það fram á 10. öld. En þá eru þegar tekin
að tíðkast handrit, sem gerð eru með annari rithönd, svo að
handrit af báðum tegundum eru til frá næstum því tveim
öldum. Það er hin svonefnda smástafa-rithönd, sem áður
liefir verið um talað. Hún hefst á 8. öld og fer smámsaman í
vöxt, þar til hún verður ein um hituna, á 10. öld.
Eftirspurnin eftir biblíuhandritum varð meiri og meiri, og
það fór að verða ákaflega erfitt að fullnæg'ja henni með jafn
stirðlegri og seinvirkri aðferð eins og stórstafa-skriftin
hlaut jafnan að vera. Að vísu voru gerðar tilraunir til þess,
að gera liana liðlegri með því t. d. að hinda stafina meira
saman, þannig, að ekki þyrfti alltaf að lyfta pennanum svo
að segja við hvern drátt, og' sömuleiðis var og reynt að spara
bæði tíma og’ rúm með því að skammstafa og binda. En það
liafði líka sína ókosti í för með sér. Afleiðingin af þessu
hlaut að verða sú, að ný leturgerð væri upp tekin, líkari
snarhönd vorri, þar sem rita má viðstöðulaust og hratt.
Slík rithönd var til og hafði alltaf verið til, en hún hafði
ekki verið notuð við hókagerð, heldur aðeins er menn hrip-
uðu hréf eða athugasemdir. Það er hréfaletur papyrushand-
ritanna, eins og' áður hefir verið getið um. En jafnframt því
að letur þetta er hafið til vegs og virðingar, með því að gera
það að bókaletri, breytist það talsvert og fegrast. Þó að það
sé kallað „smástafaletur“, en hitt „stórstafaletur“ er alls ekki
æfinlega víst, að þessi munur komi fram i fyrirferðinni.
Smástafaletrið mátti lika skrifa stórt, ef þess var óskað. En
það var miklu fljótlegra, og' að jafnaði varð reynslan sú, að
það varð smærra. En það sem aðallega skilur milli þessara
tveggja rithanda er lögun stafanna og áferð. Stafirnir F, A,
Z, M, Z, C og Y verða nú að y, ð, 'Q, fi, Q, a og v, það er
að segja, þeir hreyta alveg um lögun, og aðrir stafir breytast