Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1931, Síða 253
253
þangað svo að segja þegar í upphafi. En liún hefir komið til
grisku mælandi lilutans af þjóðinni, og því ekki í f\Tstu ver-
ið nein þörf á að þýða ritin. Sú þörf gerði ekki vart við sig
fyrri en kristnin fór að ná til ómenntuðu stéttanna, og þó má
einnig vænta, að fyrst i stað hafi munnleg þýðing eða skýr-
ing verið látin nægja.
Koptískar mállýzkur.
Forn-egipska málið, sem ritað var með helgiletri (liiero-
glyfum) kenuir ekki til greina i þessu sambandi. Um stund
var þó þetta mál ritað með nokkurskonar letri, en það kem-
ur ekki heldur til greina.
Á 2. öld ruddi sér til rúms ný ritaðferð. Hún var á þá leið,
að egipska málið var ritað með grískum bókstöfum, en þó
var aukið inn í það nokkrum nýjum stöfum, er táknuðu
sérkennileg liljóð í málinu. Þetta var svo kölluð koptíska, en
það nafn lialda menn að stafi frá þeim framburði, sem þá
hafi tíðkazt á griska nafninu á Egijitalandi (Alyvmo?) Halda
menn, að þessi breyting á málinu sé komin nokkurnveginn
í kring um aldamótin 200.
Til skamms tíma hafa menn haldið, að koptiska málið
hafi verið aðeins eitt. En papýrusfundir og annað, sem auk-
ið hefir þekking manna á þessu, hafa sýnt, að málið skipt-
ist í raun réttri í ýms mál eða mállýzkur. Tvær af þeim eru
langmerkastar, en það eru þær mállýzkur, sein notaðar
voru i Norður-Egiptalandi, umhverfis Memphis, og er kölluð
Bohairiska eftir arabiska lieitinu á Norður-Egiptalandi, og
liin, sem notuð var umhverfis Þebu liina fornu, í Suður-
Egiptalandi, og kölluð er Sahidiska eftir arabíska heitinu á
Suður-Egiptalandi. Bohairiska var að nokkru leyti aðal
málið. Það var notað í Alexandriu, og var mikið bókmennta-
mál. Það entist lengur en hinar mállýzkurnar, og varð að
lokum mál allrar þjóðarinnar. Það er enn þann dag í dag
notað sem kirkjumál í koptisku kirkjunni, en er annars dautt
fvrir löngu, því að arabíska útrýmdi því gersamlega.
En auk þessara tveggja megin greina málsins hafa á síð-
ustu árum komið í ljós ýmsar fleiri mállýzkur, sem teknar
eru saman í eitt, og kallaðar mið-egipzkar. Þar er t. d. mál-
lýzka sú, sem kennd er við Fayum, þar sem fundizt hefir
sægur af papýrum. Önnur er kennd við Memphis, en má þó
ekki rugla saman við Bohairisku, sem stundum var liér áð-
ur kennd við þá horg. Og’ þriðja mið-egipska mállýzkan er