Árbók Háskóla Íslands - 31.12.2008, Blaðsíða 237

v'nna sem unnin hafur verið við miðstöðina jafngildir um 11 ársverkum.
veruleg aukning var frá fyrra ári vegna verka sem tengdust jarðskjalftum i mai
2°08- Á annað þúsund manns heimsóttu miðstöðina í tengslum við upplysinga-
°9 kynningarstarfsemi.
[-ðndsnet hröðunarmæla
n°msteinninn í starfsemi Rannsóknarmiðstöðvarinnar á Selfossi er rekstur
l.andsnets hröðunarmæla sem teygir sig yfir helstu jarðskjálftasvæði landsins.
Áberslan er lögð á að mæla áhrif jarðskjálfta sem eru svo stórir og valda það
m'killi hreyfingu að hún getur valdið skemmdum á undirstöðum og burðarvirki
úV9ginga, svo og búnaði og innbúi. Markmið mælinganna en
öflun gagna um áhrif jarðskjálfta á byggingar og tæknikerfi
öflun gagna og tengdra upplýsinga sem hægt er að nýta við honnun
mannvirkja á jarðskjálftasvæðum
öflun gagna sem nýtast við áhættumat og áhættustjórnun
[iröðun yfirborðs jarðar er mæld þegar jarðskjálftar verða og fer skráning frarn
re9ar hröðun fer yfir tiltekin mörk. Mælingarnar byggjast á mælaneti sem s ip is
'.^egindráttum í svonefndar grunnstöðvar og fjölnemakerfi. Grunnstoðvarnar eru
!flestum tilvikum staðsettar á undirstöðum bygginga. Fjölnemakerfin eru sta se
'stfflum, orkumannvirkjum. byggingum og samgöngumannvirkjum. Þau mæla
reyfingu á undirstöðum og hreyfingar ofarlega í mannvirkjunum. Alla ja na
Pjóna fjölnemakerfin einnig hlutverki grunnstöðva.
Hröðunarmælingarnar eru nýttar til þess að meta þá eðlislægu araun sem
^annvirki verða fyrir í jarðskjálftum. Mælingarnar eru mikilvægar og nauð-
Synlegar í fyrirbyggjandi tilliti. meðal annars til þess að efla og auka areiðanlei a
9'ldandi hönnunarstaðla fyrir byggingar á jarðskjálftasvæðum á Islandi og annars
staðar í Evrópu. Fyrirkomulag mælinganna, úrvinnsla þeirra og dreifing gagna er
1 Samraemi við þá stefnu og aðferðafræði sem tíðkast erlendis.
' ár er liðinn aldarfjórðungur frá því íslenska hröðunarmælanetið var byggt upp i
núverandi mynd. Margir hafa stutt við þessa starfsemi. Óhætt er að fullyrða a
frurnkvaeði og stuðningur Landsvirkjunar vegi þyngst og hafi valdið mestu um a
sfupulegum hröðunarmælingum var komið á fót. Af öðrum sem styrkt ha a
starfsemina umtalsvert ber að nefna Reykjavíkurborg. Vegagerðina. sveitarfelog
suður- og Norðurlandi. Rannsóknaráð fslands. Evrópusambandið og siðast en
ef<ki síst Háskóla (slands.
'|,firumsjón þessa verkefnis er í höndum Símons Ólafssonar.
Icearray
NyiUn9 í rannsóknum á áhrifum jarðskjálfta tengist útbreiðslu jarðskjálftabylgna
°? Þeirri áraun sem hún veldur. Kjarni rannsóknatækisins sem beitt erer þett-
nðin fylking jarðskjálftamæla sem nefnd hefur verið ICEARRAY (lcelandic Strong-
mot'on Array). Fylkingin. sem er staðsett í Hveragerði. nemur einkum jarðskjama
upptök í gosbeltinu. í Hengli og á Suðurlandsbrotabeltinu. Serstaða
1CEARRAY felst í því að fylkingin samanstendur af 14 hröðunarmælum a svæðl
Se,T1 einungis er tæplega 2 km að þvermáli. Til samanburðar er fjarlægð a mi i
e'nstakra mælistaða íslenska hröðunarmælanetsins af stærðargraðunm
kl!ónnetrar að jafnaði. Fylkingar eins og ICEARRAY eru mjög tógætar en eru
s.erstaklega öflug tæki til rannsókna á upptökum og útbreiðslu jarðskjalftabylgna.
Ast®ðu þess má meðal annars rekja til nákvæmrar tímamælingar með aðstoð
9ervitungla. en þannig má leggja áreiðanlegt mat á hegðun bylgnanna Þe9ar Þær
breiðast út á svæði netsins. Önnur sérstaða fylkingannnar er su að mælar hen
6ru f Þráðlausu netsambandi við stjórnstöð Rannsóknarmiðstoðvarmnar þar sem
Serstakur hugbúnaður tryggir skilvirkni fylkingarinnar í somu andra og
tarðskjálfti mælist.
^'^ssetning ICEARRAY-fylkingarinnar hefur reynst afar heppileg þvi tæpu ari iíra
JJPPsetningu þess varð sterkur Suðurlandsskjálfti í Olfusi. nanar tiltekið kl. 15:
Þann 29. maí 2008 Jarðskjálftinn var af stærðinni 6.3 og otli toluverðum og
Viðt*kum skemmdum þrátt fyrir að meirihluti bygginga hafi staðist þessa miklu
araun án sýnilegra skemmda. Skemmdir á innanstokksmunum urðu miklar i
na9renni við upptök jarðskjálftans. ICEARRAY-fylkingin mældi yfirborðshreyf -
'n9Una af völdum jarðskjálftans afar vel og eru þær mælingar einstakar a
e'msmaelikvarða. Mælingarnar sýndu að jarðskjálftinn hafði afar sterk áhrif i
hVeragerði og að áhrifin voru missterk eftir hverfum innan bæjarins. Þa sýndu
^'ngarnar einnig að sterkasti hluti hreyfingarinnar varði í tittölulega stuttan
235