Tímarit lögfræðinga og hagfræðinga - 01.10.1922, Síða 41

Tímarit lögfræðinga og hagfræðinga. 35
fræði, ríkisrétti o. s. frv., en þar sem lítið var um taln-
ingar og töluskýrslur um þær mundir, þá varð fram-
setningin að mestu leyti frásögn í orðum, en aðeins að
litlu leyti í tölum. En eftir byrjun 19. aldarinnar fóru
upinberar talningar (svo sem manntöl) að verða tíðari
og meira um töluskýrslur, svo að margt mátti nú ákveða
með tölum, sem áður voru aðeins til um meir eða
minna lauslegar ágiskanir. Fór nú að verða meira um,
að notaðar væru tölur við ríkislýsingarnar og loks varð
sú framsetning alveg ofan á. Smátt og smátt breyttist
því merkingin í orðinu statistik þannig, að það táknaði
einungis ríkislýsingu í tölum. Rann þá saman við statis-
tikina fræðigrein, sem stunduð hafði verið, einkum á
Englandi, á 17. og 18. öld, og nefnd var p ó 1 i t i s k
aritmetik eða borgaraleg talnafræði. Fékst hún við.
ýmiskonar útreikninga, einkum viðvíkjandi mannfjölda og
manndauða, og athugaði þá reglufestu, er virtist ríkja
í þeim efnum. Líktist hún öllu meir statistik nútímans
lieldur en háskólastatistikin þýska. Var nú farið að
leggja meiri áherslu á aðferðina, sem notuð var til þess
að afla upplýsinganna, og víkkaði þá aftur merkingin í
orðinu statistik, þannig, að það var notað um allskonar
upplýsingar, sem fundnar voru við talningar og flokkun,
onda þótt þær snertu ekki ríkið eða þjóðfélagið. þannig
er orðið statistik notað um ýmsar töluupplýsingar í veð-
urfræði, mannfræði, líffræði, sálarfræði og jafnvel eðlis-
fræði. En jafnframt er það líka notað um aðferðina
sjálfa til þess að afla þessara upplýsinga og fræðina um
hana (statistikens teori), er setur fram grundvallarregl-
urnar fyrir henni og hvernig hún skuli framkvæmd með
kestum árangri undir mismunandi skilyrðum.
Um miðja 19. öld þýddi Sveinn Skúlason þann hluta,
sem hljóðar um fsland, í ritinu „Den danske Stats
^tatistik), eftir A. F. Bergsöe, háskólakennara í Kaup-
Wannahöfn. Nefnir hann það „Lýsing íslands. Kafli úr
ríkisfræði" (prentað 1853). Ritar hann inngangsorð fyr-
u' því, er hann kallar „Fáein orð um helstu greinir rík-
3*