Dýraverndarinn - 01.01.1983, Blaðsíða 12

Framköllun stress og tauga-
veiklunar við tilraunaaðstæður.
Allt síðan á dögum I. Pavlovs
(rússneskur) hafa dýr verið notuð í
tilraunum, sem miða að því að sturla
dýrin. Yfirleitt er þetta byggt á
sársauka, sem dýrin geta ekki flúið
frá.
Flestar slíkar tilraunir virðast
framkvæmdar í Bandaríkjunum og
Sovétríkjunum.
Árekstraprófanir.
Dýr eru mikið notuð við athug-
anir á bílslysum. Yfirleitt er dýrið
reyrt niður í bílsætið og bíllinn
síðan klessukeyrður á tilteknum
hraða. Þessar tilraunir eru flestar
framkvæmdar i Bandarikjunum
Notaðir eru birnir, orang-utanur
og górillur. Þótt það sé vel vitað,
að öryggisbelti geti orsakað dauða
fósturs, fengu bandarískir vísinda-
menn 103.800$ árið 1968 frá sam-
göngumálaráðuneytinu til að fram-
kvæma klessukeyrslutilraunir á
þunguðum baboon-kvennöpum.
Oft eru þau dýr, sem lifað hafa
af slíka tilraun, notuð umsvifalaust
aftur.
VII Það sem má nota í stað dýra í
tilraununum.
Á síðari árum hefur fundist ýmis
konar tæki, sem nota má í stað dýra
í tilraunum:
1. Dúkkur. Notaðar í klessu-
keyrslutilraunum og við kennslu
i líffræði, hjúkrun og læknis-
fræði. Til eru mjög fullkomnar
dúkkur (,,róbótar“), sem gerðar
hafa verið í þessu skyni. Til eru
dúkkur, sem nota má til „krufn-
ingar.“
2. Stærðfræðileg módel. Slík
módel hafa verið gerð fyrir
athuganir á starfsemi flestra
líffæra og líffræðilegra kerfa.
Nota má þau við kennslu, sjúk-
dómsgreiningu og rannsóknir.
Slík kerfi geta t.d. sagt fyrir um
áhrif lyfja.
3. Vefjaræktir. Þar er um að ræða
ræktun lifandi frumna, sem
fengnar eru frá lífverum. Einn
megin kostur þessarar aðferðar,
fram yfir dýratilraunir er, að
hægt er að rækta þanhig upp
mannsfrumur. Slikar ræktanir
eru t.d. notaðar í: eiturefna-
athugunum á „metabólískum
inhibitorum.“
4. Frumstæðar lífverur. T.d. hafa
bakteríur verið notaðar við
prófanir á verkum ýmissa lyfja.
Þessar umsagnir og tilraunir í
fyrrgreindri bók ættu að nægja til
að gefa hugmynd um hversu alvar-
legt ástandið er varðandi meðferð
tilraunadýra. Aðeins hefur verið
tæpt á örfáum þeirra atriða, sem
fjallað er um í bókinni og einstök
dæmi tekin af handahófi. Ráðlegg
ég eindregið öllum þeim, sem hafa
nokkurn kost, að lesa bók þessa til
hlýtar.
Þar eð ástandið i þessum efnum
getur talist vera alvarlegt hér
á landi enn sem komið er, mun ekki
útilokað, að hægt verði að hafa
heppileg áhrif á þróun þessara
mála. Margfalt erfiðara er að hafa
áhrif á slíkar tilraunir, þar sem þær
eru orðnar rótgrónar.
Ég óttast, að líta verði á með-
ferð tilraunadýra sem hluta af
stærra vandamáli: hnignun sið-
gæðis almennt. Því er ekki nóg að
draga úr afleiðingum: orsakirnar
verður líka að reyna að uppræta.
Til Kríunnar
Pú ert komin, kría mín, kaldan yfir sœinn; enn að hitta óðul þín á krossmessudaginn. Fyrir þér margur fuglinn veik frár og stóra að sýnum, ef að fórstu’ í œtisleik með öðrum systrum þínum. Ef þá fœrðu fengi náð flýtirðu þér a<3 landi þakklát, áncegð, engum háð, alt af símasandi.
Þó að cesi ölduklip œgi-vindar stríðir, heldurðu veginn hörð á svip hœttum engum kvíðir. Oft þegar krummi’ i eggja-leit, út um holt var skriðinn litla greyið barði og beit blakka vélasmiðinn. Röddinni þinni ómar í œrsl og uonarþorið. Þegar í blœnum þýtur „bri“, þá er komid vorió.
Þó í vexti þú sért smó þor og dug ei brestur; þú ert okkur hérna hjá hjartkcer sumar-gestur. Glœfrastökk þú gerir mörg gegnum bláa hvelið. Ef að sérðu’ á bárum björg breiðirðu’ út mjóa stélið. Gegnum storms og boða-blak á breytilegum tónum, léstu oft þitt kríu-kvak kœta mig á sjónum.
Marga harða hildar-þrá hefurðu‘ í lofti unnið; víkings-eðlið er þér hjá í allar taugar spunnið. Vœngjatökin verða snör, veiðimetum halda; steypirðu' þér svo eins og ör o’ní djúpið kalda. Gleðilegt þér gefi vor guð til allra þrifa, sumarblíðu og síla-mor svo þú megir lifa.
Sveinbj. Björnsson. Áður birt í Dýraverndaranum 3/1917.
10