Melkorka - 01.12.1956, Blaðsíða 9

Þeir sem framast höfðu erlendis og heyrt
þar fullkomnari söng og allt öðruvísi, ganga
í berhögg við tónlist síns lands og reyna að
breyta henni eins og henni var liáttað. Þeim
tekst svo vel að bæta hljómlistina að kirkju-
söngurinn og hljóðfæraslátturinn breytist,
söngiögin verða margbreytilegri, tóntegund-
irnar fleiri, brátt er svo komið að enginn
hlustar á tvísönginn gömlu karlanna og þeir
sem kveða rímur gera það fyrir sjálfa sig,
dagar þjóðlegrar íslenzkrar tónlistar eru
taldir.
Þegar liér ei' komið sögu má búast við því
að margur sakni gömlu laganna, sem þeir
liöfðu lieyrt í bernsku og furði sig á hvað
orðið hafi faf þeim. Þetta gerist líka og
verða margir til að taka upp þráðinn þótt
almennt sé það ekki sem fyrrum. Einn
þeirra sem rís upp er séra Bjarni Þorsteins-
son og tekur að spyrjast fyrir um hvar
öll gömlu lögin séu. Hann segir svo frá
sjálfur að svörin hafi verið mörg við þeirri
spurningu, sumir segja þetta vera innlend
lög sem hvergi séu til á nótum, aðrir að lög-
in væru ekki Iiæf til að skrifa þau upp, því
engir tveir syngi þau eins, enn aðrir segja að
það væri fallegt fyrirtæki að fara að festa á
pappír bannsett tvísöngsgaulið gömlu karl-
anna.
Hann tók Jió að skrifa upp allt sem
hann kunni og spyrjast fyrir um lög hjá
fólki víða um land og var óþreytandi að
safna öllum þeim lögum sem til væru og
mögulegt væri að fá grafin upp úr gleymsk-
unni. Margir kunnu dæmalaust margt sem
þeir létu honum í té, einnig hafði verið
safnað áður og tók hann þau söfn upp f
bók sína. Ekki var þessi söfnun fyrirhafna-
laus og Iiefur nú margur ætlað eins og áður
fyrr, þegar safna átti, að nú ætti að flytja
þetta út úr landinu og hæðast að því.
Eftir 25 ára söfnun var luegt að prenta, og
var kostnaður við prentunina geysilegur og
urðu menn verkinu mótstæðir á allan hátt
un/. Jiað komst á prent. Var þetta auðvitað
álitin mesta peningasóun.
Um uppruna laganna er sjaldan mögu-
legt að segja, þau eru eftir alla eða eftir
engan eins og þjóðlög eru, en mörg þeirra
bera það með sér, að þau séu gömul og víða
má heyra tónsamsetningar sem minna mjög
á arabískan söng. Kvintsönginn álítur
Bjarni Þorsteinsson okkur hafa fengið frá
Norðurlöndum og hafi víkingar flutt hann
með sér og liafi Iiann dáið út á Norðurlönd-
um en lifað góðu lífi á íslandi öld eftir öld.
Á meðan aðrar þjóðir Jjroskuðu hljómlist
sína og eignuðust mikla meistara í þeirri
grein, breyttist íslenzki söngurinn lítið og
varðveittust þannig verðmæti sem annars
hefðu glatazt.
Rímur eiga sér Jrá sögu, þær taka að þró-
ast á 14. öld og eru frásagnarkenndar og í
elztu rímum er gert ráð fyrir að J)ær séu
dansaðar. Kvæði eru til með óreglulegum
hætti mitt á milli rímna og dansa. Elztu
rímur hafa bæði heiti, kenningar og stuðla-
setningar eins og dróttkvæðin. Hinar eldri
rímur eru einfaldar, ferskeyttar og man-
söngvarnir á undan stuttir og óreglulegir.
Yngri rímur eru með dýrum háttum og full-
ar af kenningum, hver ríma byrjar á man-
söng.
Dæmi úr eldri rímu:
Ólafur konungur ör og fríður,
átti Noregi að ráða,
gramur var æ við bragna bliður
borinn til sigurs og náða.
Á Stiklastöðum var róman remd
rikum kongi í móti;
þar voru sköpt meff höndum hremd
og hörðu kastað grjóti.
Mansöngvarnir eru persónulegastir og*
sérstæðir í rímnakveðskapnum, og oft hlaðn-
ir sorg og sút, skáldið talar um það hrindi á
flot skipi sínu eða J)að stigi á skipsfjöl, en
skipið sé fullt af allskyns hörmum:
1. Reika tekur en ramma þrá
rýgjar mér i vindi,
þvi ég er orðinn öxlum frá
ungri silkilindi.
MELKORKA
73