Vesturland - 24.12.1966, Blaðsíða 12

12
nœ
snns aésjFiKzxxn sanuFSSéEsosmxm
öll liefur myndin verið máluð á
hinn uenjulega hátt, undirhvíti
hið næsta trénu, en síðan máluð og
gyllt yfir. Klæði kvennanna hafa verið
mildð rauð og hlá, en margir aðrir
litir hafa verið notaðir ault gyllingar.
Mest af þessu er nú fallið af sökum
raka, er myndin hefur einhvern tíma
verið í, en þó er nægilega mikið eftir
milli fellinga, til þess að sjá megi,
lwernig litirnir hafa verið.
Myndin er öll prýðisvel gerð, bæði að
listrænni tilhögun og handbragði.
Eftirtektarverð eru til dæmis andlit
kvennanna, drættirnir skarpir og
svipurinn persónulegur. Einkum er
andlit önnu frábærlega vel gert, og
mundi enginn nema vanur listamað-
ur gera slíkt.
Líklega mundi koma á daginn, ef
rannsakað yrði, að hlutur íslendinga
í líkneskjasmíð á miðöldum hafi verið
sáralítill. Á síðmiðöldum var líkn-
eskjusmíð eingöngu stunduð í bæjum,
þar sem tréskerar settu upp verkstæði
sín, og það var vonlaust verk að
keppa við þá.
Á 15. öld gúknaði Hansastaðurinn
Lýbika mjög yfir Norðurlandamark-
aðinum á þessu sviði, og frá þeim bæ
eru langflestar dýrlingamyndir, sem
varðveitzt hafa frá þessum tíma á
Norðurlöndum. Margar af helgimynd-
um okkar munu áireiðanlega . vera
þaðan, og um myndina frá Holti er
enginn vafi. Hún hefur verið gerð í
Lýbiku um eða rétt eftir 1500.
Benda mætti á mjög nákvæmar hlið-
stæður, og ef till vill væri með sér-
fræðilegri rannsókn hægt að nafn-
greina listamanninn, sem er höfundur
verksins. Sennilega mundi þá sannast,
að henn liefur sízt verið af lakara
taginu. Eins og sakir standa, er ekki
liægt að kveða nánar á en þetta.
Löngum hefur verið orð á því gert,
að Brynjólfur biskup Sveinsson hafi
haft óvenjulegan áihuga á ka-
þólskum sið af lútherskum biskup að
vera, en einkum hafi hann liaft sér-
stakar mætur á Maríu mey. Gaman er
þá að minnast þess, að Brynjólfur
biskup ólst upp í llolli í önundarfirði.
1 æsku hefur hann haft Iiina fögru
mynd af Maríu og önnu með sveininn
Jesúm fyrir augum sér í Holtskirkju.
Ef til vill hefur þá þessi mynd verið
ofarlega í liuga hans, þegar hann
seinna á ævi orti Maríukvæði sín.
(Kristján Eldjárn: Hundrað ár
í Þjóðminjasafni. Birt með
leyfi liöfundar.)
Anna og María
Af öllum helgum mönnum var
María guðsmóðir, liimnadrottningin,
mest dýrkuð í kaþólskum sið. IJér á
landi hefur þessi mikla Maríudýrkun
látið eftir sig margar menjar. María
var nafndýrlingur liérumbil liundrað
kirkna, og enn fleiri höfðu liana sem
verndardýrling með öðrum. Maríu-
kveðslcapur var heil bókmenntagrein,
og Maríumyndir af ýmsum gerðum
voru í velflestum kirkjum. Fjölskylda
Maríu var einnig í hávegum höfð og
oftlega sýnd á helgimyndum, einkum
þó Anna móðir hennar.
Á síðari hluta miðalda urðu helgi-
myndir af heilagri önnu æ algengari,
enda kom þá upp mikil dýrkun henn-
ar, og sérstaklega voru myndir af
önnu, Maríu og Jesúbarninu algengar
og ástsælar.
Sjá má í Þjóðminjasafninu nokkrar
slíkar myndir, þó að sú beri af að
stærð og fegurð, sem liér er gerð að
umtalsefni, María og Anna með svein-
inn Jesúm, úr kirkjunni í Ilolti í ön-
undarfirði. Sigurður Vigfússon var
þar á ferð árið 1882, og þá fékk hann
þessa ágætu myrnl lianda safninu á-
saml nokkrum öðrum gripum.
Myndin frá Iiolti er úr eik, hátt
upphleypt, en holað úr henni að aft-
an, eins og venja var, til að koma í
veg fyrir að tréð spryngi, mest 111
sm á hæð, en mest breidd 86 sm.
Mæðgurnar sitja saman á bekk, og
Irorfa báðar á sveininn, sem situr
nakinn á kné móður sinnar fyrir
miðri mynd; hann heldur á aldini í
vinstri hendi og réttir það til ömmu
sinnar, en hægri lwndina vantar nú.
María er með slegið hár, kórónu
á höfði, í kyrtli með sléttum brjósta-
dúk og kraga upp af með útsveigðum
hornum, ermarnar mjög langar og
víðar fremst.
Anna er með höfuðdúk, sem lykur
um liáls og brjóst, kápu yfir herðum
og kyrtil undir. Pils beggja kvenn-
anna eru skósíð og með miklum fell-
ingum, en undan faldinum sér á tá-
breiða og sólaþykka skó. Anna lieldur
á bók, svo sem er á slíkum myndum,
og táknar bókin spádóma ritningar-
innar um Jesúm.