Vesturland - 24.12.1966, Blaðsíða 13

13
komið var fram á jóLaföstu,
en um vígsludaginn veit eng-
inn, hans finnst hvergi getið.
— Ég get getið þess, að
af gömlum gripum úr Holts-
kirkju í Þjóðminjasafni er
eitt pax-spjald svokallað, það
er lítil beinplata úr hvalbeini,
hvít og útskorin með mynd af
Krossfestingunni á henni, og
umgjörð er úr hvalskíði. Þetta
er ljómandi falleg, lítil mynd.
Það eru fleiri gripir úr Holts-
kirkju, sem Þjóðminjasafnið
á, en ég hirði nú ekki að
nefna þá, en af því, sem eftir
er, þá vil ég segja frá, að á
kórg.aflinum öðrum megin við
altarið er stórt, svart spjald
með gylltu letri og í gylltum
ramma, latína er letruð á
þetta og þetta er minningar-
tafla um séra Jón Sigurðsson
Vaðaprest, sem kallaður var,
sem drukknaði í Vöðunum 9.
júní 1796, og þessi grafskrift
er sett af Boga Benediktssyni,
tengdasyni hans. Ég man það,
að sumarið 1929, fyrsta sum-
arið, sem ég er í Holti, að
þá kemur Jón Helgason bisk-
up í vísitazíu í Holt, og þegar
hann fer nú að litast um í
kirkjunni, þá rekur hann aug-
un í þessa töflu og segir
strax: „Þettar eigið þið að
láta fara á Þjóðminjasafnið,"
segir hann. Ég sagði nú fátt
þá og var nú ekki mikill mál-
skrafsmaður kannske, en ég
hugsaði fleira, og þetta spjald
er ekki farið enn, og ég bað
þá Önfirðinga þess lengstra
orða, að halda í þetta gamla,
sem enn væri eftir og láta
það ekki úr kirkjunni fara.
— Tvær ljósakrónur eru í
kirkjunni, sem mér þykir lík-
legt að séu mjög gamlar.
Önnur þeirra er í ákaflega lík
um stíl eins og kertastjak-
arnir á altarinu, sem eru frá
séra Sveini Símonarsyni, en
um aldur skal ég ekkert
segja. En hinn ljóshjálmurinn
er íslenzk smíði og bersýni-
lega mjög forn. Hann var í
kirkjunni þegar ég fór frá
Holti, en ég hefi grun um, að
síðan hafi verið skipt um, því
að nú er búið að raflýsa kirkj
una. Ég veit ekki hvar þessi
gamli hjálmur muni vera
núna, en rafmagn mun hafa
verið leitt í hinn.
— Þess má líka geta, að
í kirkjunni í Holti er silfur-
skjöldur í ramma; minningar-
skjöldur um Ebenezer Þor-
steinsson sýslumann í Hjarð-
ardal, sem dó árið 1843. Ann-
ar skjöldur er þarna, ljóm-
andi fallegur gripur, til minn-
ingar um Torfa Halldórsson
heitinn skipstjóra á Flateyri.
Hann er gefinn af vinum
hans hér á Isafirði, þeim
Sölva Thorsteinsen og Filip-
pusi Árnasyni, sem báðir
munu hafa verið skipstjórar
hér.
é
— Einu sinni tilheyrðu
Holti margar kirkjujarðir,
alls 10 jarðir og þegar séra
Stefán Stephensen fer frá
Holti árið 1884, voru jarð-
irnar og leiga af þeim til
Holtsprest sem hér segir:
Lækur í Dýrafirði 60 pund
af smjöri, 2 gemlingar
og 18 krónur. Vaðlar 80 pund,
4 gemlingar og 8 krónur,
Mosvellir 80 pund, 4 gem-
lingar og 12 kr., Kot 20 pund
og einn gemlingur, Þórustaðir
60 pund og 20 kr., Kaldá í
Skutulsfirði 1 ær og 4 kr.,
Hóll á Hvilftarströnd 1 ær
og 2 kr., Engidalur 4 ær og
Kjaransvík á Ströndum 36
pund fiður.
Holti sjálfu fylgdu 24 ær, ein
kýr eða samtals fimm kú-
gildi. Þetta voru kirkjujarð-
imar, en auk þess átti Holt
Bjarnardalinn allan framan-
verðan og þar var gamalt sel
frá Holti, og þar sjást enn
greinilega tóftabrotin frá
Holtsselinu. Þar var mikið
draugabæli hér áður fyrr.
— Holt er ekki landmikil
jörð heimafyrir, en engið er
víðáttumikið og var kallað
Tólfkarlaengi hér í gamla
daga. Það er ekki ýkja fljót-
tekinn heyskapur á þessu
engi, ofantil er það ákaflega
mýrlent og í þurrkasumrum
var hægt að þurrka mikið í
í því, en í votviðrasumrum
var það ekki mögulegt. Störin
er fremur lág og gisin í eng-
inu ofantil, en það voru mó-
arnir inn og niður frá Holti,
smáþýfðir valllendismóar, og
þeir voru :alveg vafðir í grasi,
mokslægja í þessum móum. En
túnið var fremur lélegt. Það
var nokkuð stórt, en allt einn
þúfnakargi. Þegar ég kom í
Holt, gat maður varla sagt,
að hægt væri að flekkja á
sumum pörtum í túninu, það
var svo þýft, og ekki nema
sárafáir blettir, sem hægt var
að skára á. En ég sléttaði það
nú allt saman.
— 1 Holti er alveg sérstak-
lega víðsýnt. Það sést þar
af hlaðinu á alla bæi í þeirri
gömlu Holtssókn, það er að
segja Holts og Flateyrarsókn,
sem nú er, nema aðeins einn,
Efstaból, sem stendur svo
uppi í Korpudalnum, að ekki
sést þangað heim. Af hlað-
inu í Holti sér á alla bæina í
tveimur kirkjusóknum og ég
held að óvíða sé svo víðsýnt
á prestssetri.
— Ég kom í Holt árið 1929
og sit þar í 34 ár. Já, ég er
víst sá fjórði í röðinni, sem
lengst hefur setið í Holti.
Séra Sveinn Símonarson situr
þar í 53 ár, séra Sigurður
Jónsson í 50 og Ólafur Jóns-
son, siðskiptaklerkurinn, hann
er í 40 ár, og svo er ég í
34 ár. Það er rétt að taka
fram, að þeir höfðu veitingu
fyrir staðnum svona lengi.
Sumir voru búnir að vera
aðstoðarprestar í Holti áður
en þeir fengu veitingu fyrir
staðnum og sátu svo þar þó
að þeir væru orðnir karlægir,
allt til æviloka.
Ef verið hefði sú öldin, að
maður hefði fengið aðstoðar-
prest, þá hefði ég setið enn.
— Ég tek kandidatspróf í
guðfræði vorðið 1928 og vann
þá fyrst byggingavinnu og
kenndi svo veturinn eftir í
Reykjavík, en fer svo vestur.
Jón Helgason biskup, hann
hamraði á mér um að
sækja, og fleiri gerðu það.
Ég ætlaði mér aldrei að
sækja, en ég gerði það nú
samt, og ég var kosinn og
fór ekki þaðan.
— Ég kunni nú hálf-illa
við mig í Holti fyrstu árin,
en svo festist ég svona, og
mörg seinni árin þótti mér
vænna um Holt heldur en
nokkum annan stað á jarð-
en svo festist ég svona, og
riki, það segi ég alveg satt,
enda var ég búinn að eiga þar
góða daga og bjarta og líka
erfiða stundum.
— Ég bjó ekki fyrsta árið,
þá var ég algjörlega einn
míns liðs og allslaus. For-
eldrar mínir komu svo til
mín um vorið 1930 og þá
byrjaði ég að búa og ég bjó
eiginlega alveg fram á síð-
ustu árin, en hafði þá lítið
um mig. Ég bjó aldrei neinu
stórbúi, en það var þó eitt af
fjórum stærstu búunum í ön-
undarfirði meðan ég var og
hét.
— Ég var búinn að vera
þarna í sjö ár þegar ég lok-
sins fékk konu. Kona mín er
Elísabet Einarsdóttir og hún
er fædd í Bolungarvik, en svo
fluttust foreldrar hennar inn
á Ingjaldssand, þar sem þau
bjuggu í Álfadal í nokkur ár,
en síðan flutti Einar inn í
Valþjófsdal og var þar í tvö
ár, en fluttist þá til Flateyr-
ar. Við hjónin eignuðumst sex
böm, fimm dætur og einn
son, og em fimm á lífi, en við
misstum eina dóttur á öðru
ári. Bömin okkar em fædd
og uppalin í Holti og þeim
þykir vænt um þann stað.
— Jú, það gat verið erfitt
að gegna prestsstörfum á
mínum fyrri árum í Holti. Að
vetrinum gat verið mjög erf-
itt aö komast frá Holti bæði
til Flateyrar og eins út í
Valþjófsdal, en kirkjur vom
þrjár; í Holti, á Flateyri og
Kirkjubóli í Valþjófsdal. Þeg-
ar ég kom í Holt var engin
kirkja á Flateyri, en hún er
byggð á ámnum 1935—36,
vígð 26. júlí 1936, en áður
hafði ég alltaf guðsþjónustur
í barnaskólanum gamla.
— Oft var mjög erfitt að
komast til Flateyrar, en sér-
staklega var erfitt að komast
út í Valþjófsdal. Það var
nokkuð margt fólk í dalnum
í þá daga. Áður en vegurinn
kom, var oft ómögulegt að
fara með hest þangað út
eftir að vetrarlagi, maður
varð þá alltaf að ganga, en
taldir em sjö kílómetrar frá
Holti að Kirkjubóli í Val-
þjófsdal, þar sem kirkjan er.
Ófæra er þar svokölluð, en
það var ekki mikil ófæra eftir
að ég kom, því að Ellefsen
hvalveiðimaður lét sprengja
þar fram nefið og gera þar
sæmilegan veg og handrið
fyrir framan, en sá galli var
á gjöf Njarðar, að svo mikill
vatnsgangur var fram úr berg
inu, að þegar stillur vom og
frost, þá hlóðst upp svell-
búnki, sem gat orðið hærri
en handriðið, en þó var fram
við handriðið alltaf hægt að
skríða og halda sér í eitthvað
þar. En hlíðin utan við ófær-
una var anzi vond. Þar var
aðeins örmjó tæp gata, hesta-
gata og þegar komið var
glæra svell í götuna eða harða
hjarn, þá var ekki gott að
fara þar. Sá, sem hefði misst
fótanna þar, hefði ekki numið
staðar fyrr en niðri í fjöm.
Þarna var ekki þverhnípi, en
það var svo bratt, að það
hefði ekki verið neitt notalegt
ferðalag.
Nei, ég lenti aldrei í neinum
svaðilförum, ekki svo orð sé
á gerandi. En það er helzt að
mig langi, þegar ég fer um
og sé góða fjöm, að mig
langi til þess að vera kominn
á bak góðum hesti og ríða
yfir Vöðin, því að Jón heit-
inn Guömundsson búfræðing-
ur, sem bjó á Ytri-Veðrará,
sagði einu sinni, að það væri
engum manni fært yfir núna,
nema prestinum, sko, bætti
hann við, því að honum þótti
ég ekki alltaf vandur að reið-
fjömnni, og það var nú satt,
það var hálgert sull á manni
stundum, og votsamt nokk-
uð.
— Mér líkaði búskapurinn
ágætlega. Ég er nefnilega
sveitamaður í húð og hár,
fæddur og uppalinn í sveit og
við sveitastörf, og er rótgró-
inn sveitamaður. Ég hafði því
ákaflega mikla ánægju af bú-
skapnum, og sérstaklega þótti
mér vænt um hesta og sauðfé,
og hafði mjög gaman að því.
Faðir minn var ágætur fjár-
maður, kallinn, þeir vom það
margir Þingeyingar, þeir voru
beinlínis íþróttamenn við
þetta, þetta var íþrótt þar.
Pabbi minn var svo glöggur
á skepnurnar og allar þeirra
þarfir, að ef eitthvað amaði
að einhverri skepnu, þá kom
hann undir eins auga á það,
og ég hefi vafalaust lært af
þessu. Ég man þegar ég var
strákur lítill, að ég hafði ákaf
lega gaman að kindum og að
setja mig inn í það, hvemig
kind ætti að vera byggð og
þvíumlíkt, en ég var aldrei
vemlega fjárglöggur, en þó
ekki í versta lagi. Aftur á
móti var ein dóttir mín með
afbrigðum fjárglögg, og öll
voru börnin miklir dýravinir.
— Já, já, ég sinnti fleiru en
búskapnum og prestsstörf-
unm, ég var við margt riðinn.
Ég stundaði dálítið kennslu
fyrri árin og kenndi alveg við
barnaskólann á Flateyri tvo
fyrstu veturna. Skólastjór-
inn var þá einn og algjörlega
ofviða fyrir hann. Fyrri vet-
urinn var ég með Böðvari
heitnum frá Hnífsdal Guðjóns
syni, sem þá var settur skóla-
stjóri, og kenndi ég með hon
um. Við Böðvar bundumst
þeim vináttuböndum þá, sem
aldrei slitnuðu á meðan báðir
lifðu. Við vorum fjarskalega
miklir mátar, og hann var
hjá mér á sumrin í Holti í
mörg ár, mörg ár.
— Svo kenndi ég heima hjá
mér og hafði kennslu í þó
nokkur ár. En síðari árin
hætti ég því, því að þá var
svo margt annað, sem ég
hafði að stússa í. Ég var odd-
viti í 10 ár rúm, og á þeim
árum var verið að byggja
skóla í Holti, og talsvert um-
stang við það. í hreppsnefnd
var ég í 24 ár og prófastur
var ég í Vestur-lsafjarðar-
sýslu frá 1941—1963. Mörg
fleiri störf hafði ég á hendi.
-— Því get ég svarað þann-
ig að mér líkaði prýðilega
við mín sóknarbörn. Einhvern
tíma var séra Janus spurður
Framhald á síðu 18.